Τρίτη 3 Δεκεμβρίου 2013

Επίσκεψη στον ναό των Αγίων Πέτρου και Μάρκου

Ένα χαρακτηριστικό της περιπλάνησης μου στην Πόλη είναι οτι κάθε φορά θα υπάρχει κάτι νέο προς ανακάλυψη. Και ενώ οι ιδιαιτερότητες μοιάζουν να είναι ατελείωτες, η Πόλη φροντίζει να μου τις αποκαλύπτει σταδιακά και στον βαθμό ετοιμότητάς μου. Είναι σαν οι μαχαλάδες και οι απέραντοι δρόμοι της να είναι το κορμί της και εκείνη σαν γλυκιά αγαπητική φροντίζει να μου φανερώνει κάθε φορά από μια νεα πτυχή του σώματός της.
Ακόμα λοιπόν κι αν έχω περπατήσει δεκάδες φορές σε ορισμένα σημειά, αρκεί ένα επιπλέον στενάκι που μέχρι πρότεινος δεν είχα ακολουθήσει για μια καινούρια εξερεύνηση. Αυτή την φορά ακολούθησα αυτόν τον νέο δρόμο και βρέθηκα στην βυζαντινή εκκλησία των Αγίων Πέτρου και Μάρκου.
Η βυζαντινή εκκλησία των Αγίων Πέτρου και Μάρκου, στις μέρες μας ακούει στο όνομα Atik Mustafa Paşa
Η ιστορικότητα αυτού του ναού είναι ανατριχιαστική διότι υπάρχει για περισσότερα από 1100 έτη!
Οικοδομήθηκε γύρω στο 830 από τον αυτοκράτορα Θεόφιλο και ως τις μέρες μας το κτίσμα συνοδεύεται από αρκετά ερωτημάτα που παραμένουν ασαφή. Το πιο βασικό ζήτημα αφορά την ονομασία του ναού καθώς εκτός από ναός των Αγίων Πέτρου και Μάρκου, του αποδίδονται αρκετές άλλες ονομασίες.
Τα τελευταία χρόνια επικρατεί περισσότερο η άποψη πως ο ναός ταυτοποιείται με την Αγία Θέκλα, κάτι που εγώ προσωπικά αμφιβάλω. Η Αγία Θέκλα βρισκόνταν εκεί κοντά, ως μέρος του παλατιού των Βλαχερνών αλλά σαφώς πολύ πιο κοντά στα Τείχη. Δυστυχώς η περιοχή εκεί έχει αποκλεισθεί λόγω οικοδομικών εργασιών που γίνονται για την απομάκρυνση εναπομείναντων ξύλινων καλυβιών και δημιουργία νέων κτιρίων.
Άλλες ονομασίες που αποδίδονται είναι ως Μονή των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού, εξαιτίας και κάποιων τοιχογραφιών που βρέθηκαν εκεί, αλλά και ως ναός του Αγίου Ηλία του Πετριού δίχως τίποτα να είναι βέβαιο.
Και σαν να μην ήταν αρκετά τα ονόματα των Αγίων που πιθανόν να είναι αφιερωμένος ο ναός, υπάρχει και η τουρκική ονομασία εξαιτίας ενός μουσουλμάνου Αγίου που βρίσκεται στο εσωτερικό του ναού.
Η νοτιοδυτική πλευρά του ναού με εμφανή τα χαρακτηριστικά της πρώιμης βυζαντινής εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής
Σίγουρο είναι οτι το 1059 επί Ισαάκιου Κομνηνού συντελέστηκαν σημαντικές επισκευές σε τούτον τον ιστορικά και αρχιτεκτονικά μοναδικό ναό. Ως κατασκεύασμα της πρώιμης βυζαντινής αρχιτεκτονικής περιόδου διακατέχεται από ορισμένα χαρακτηριστικά όπως η σχεδόν κυβική και συμπαγής κατασκευή του, με πλατιά βάση και ατύμπανο τρούλο που κάθεται νωχελικά πάνω στον όγκο του κτίσματος. Το εξωτερικό του είναι σχεδόν ακατέργαστο γιατί ένα ακόμα χαρακτηριστικό εκείνης της περιόδου είναι η πλήρης αδιαφορία στο εξωτερικό ενός ναού και η αφοσίωση στο εσωτερικό του σαν συμβολισμός για την σημασία που δίνεται στον ψυχικό κόσμο των χριστιανών.
Ανεξαρτήτως μετατροπής και καλλιτεχνικού τύπου, ο ναός έχει τον τρόπο να δημιουργεί μεταφυσικά συναισθήματα
Το 1512 έγινε η μετατροπή του σε τέμενος από τον βεζύρη Koca Mustafa Paşa και η πορεία του στον χρόνο συνεχίστηκε μέσα από μεγάλες πυρκαγιές, όπως του 1729, φυσικές καταστροφές, όπως ο σεισμός του 1894, όπου και σταδιακά εγκαταλείφθηκε ως το 1922. Μέσα σε αυτό το διάστημα των 5 αιώνων έγιναν και άλλες επισκευές και μετατροπές, άλλες αναγκαίες για την διάσωση του κτίσματος και άλλες στα μέτρα της μουσουλμανικής λατρείας. Χαρακτηριστικότερη είναι η αλλαγή του τρούλου, η ανοικοδόμηση του kible και η προσθήκη ενός türbe στο νότιο κλίτος.
Ο μουσουλμανικός άμβωνας, το μιμπέρ, όπου ανεβαίνει εκείνος που θα κυρήξει ή θα ανακοινώσει κάτι
Εικόνα από το εσωτερικό του ναού. Τρούλος, τόξα , τεταρτοσφαίρια , καμάρες και ο εγκάρσιος άξονας που διέρχεται κατά πλάτος
Στο νότιο κλίτος του ναού υπάρχει ο τουρμπές (δες κι εδώ) του Hazreti Cabir, ενός Άγιου των μουσουλμάνων που λόγια και διδάγματά του αποτελούν μέρος του Κορανίου.
Ο τουρμπές του Hazreti Cabir με συνοδεία κάθε επισημότητας...
...και με καγκελα για να μην διαταράσεται ο αιώνιος ύπνος του καθώς στον χώρο υπάρχει και ιεροδιδασκαλίο και πολλά παιδιά περιφέρονται στο Atik Mustafa Pasa Camii
Η παρουσία μου σε φτωχογειτονιές όπως αυτή των Βλαχερνών τραβά πάντα σαν μαγνήτης τα βλέμματα των γειτόνων. Αντιλαμβάνονται οτι κάποιος ξένος εισέρχεται στον μαχαλά τους και η δική μου φωτογραφική έξαρση θα έλεγα τους κάνει περισσότερο να απορούν παρά να προβληματίζονται. Τα παιδιά έχουν πάντα την μεγαλύτερη περιέργεια να με πλησιάσουν και να έρθουν σε επαφή με κάποιον που στα μάτια τους φαντάζει να είναι από έναν αρκετά μακρινό κόσμο.
Το ίδιο συνέβη και στο εσωτερικό του ναού που θα πρέπει να λειτουργεί και σαν ιεροδιδασκαλίο καθώς υπήρχε μεγάλος αριθμός παιδιών στο εσωτερικό του ναού. Καθώς προσπαθούσα να αποθανατίσω μια χαρακτηριστική φωτογραφία του ελληνικού σταυρού που αρχιτεκτονικά διαγράφεται στην οροφή του ναού, μικρά κοριτσάκια επιδόθηκαν μαζί μου αρχικά σε ένα είδος κρυφτοκυνηγητού, πότε στον γυναικωνίτη και πότε σε μουσουλμανικά δωμάτια που κάποτε αποτελούσαν τον νάρθηκα του βυζαντινού ναού. Όταν όμως ξεθάρεψαν και τους πέρασαν οι ντροπές, αποφάσισαν να έρθουν δίπλα μου, πότε ξεναγώντας με στον ναό και πότε απορώντας με την φωτογραφική επιμονή μου σε κάποια σημεία.
Οι αψίδες του ναού είναι αρκετά ιδιαίτερες καθώς εξωτερικά φαίνονται τετραγωνισμένες...
...αλλά εσωτερικά σχηματίζουν καμπύλες
Μουσουλμάνος γεροντάκος στην απογευματινή προσευχή του
Ιστορικές και αρχιτεκτονικές ιδιαιτερότητες από έναν χιλιετή ναό. Η Πόλη μου φανερώνει τις ομορφιές της
Βγαίνοντας στον αυλόγυρο και κοιτώντας μερικές ακόμα φορές την εκκλησία των Αγίων Πέτρου και Μάρκου, σκέφτηκα για ακόμη μια φορά την ιδιαιτερότητα της Πόλης, πως σε ένα τόσο μικρό και ασήμαντο σοκάκι μπορεί να υπάρχει κάτι τόσο σημαντικό και σπουδαίο. Υπάρχουν ελάχιστα οικοδομήματα τέτοιου τύπου (δες εδώ και εδώ) που διασώζονται ως τις μέρες μας αλλά η πρώιμη χρονολογία κατασκευής του ναού τον κάνει ίσως μοναδικό, αφού είναι ο αρχαιότερος ναός τύπου εγεγραμένου σταυροειδή που υπάρχει.
Πως αλλιώς θα μπορούσε να είναι άλλωστε;
Εδώ είναι η Πόλη!
Πάνω της υπάρχει καθετί μαγευτικό, σπουδαίο, μοναδικό και ευλογημένο!

12 σχόλια:

  1. Ἀνεξάντλητη ἡ ΚΠολη μὲ τὰ μνημεῖα της κι ἐσύ, Θοδωρή, δὲν σταματᾶς νὰ μᾶς ταξιδεύεις!
    Σοῦ τὸ ξαναεῖπα ὅτι συναγωνίζεσαι στὶς περιγραφές σου ἱστορικό τέχνης...
    Νὰ εἶσαι καλά!

    Νῖκος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Νίκο μου τα ταξίδια συνεχίζονται ασταμάτητα είτε περπατώντας και βιώνοντας ανεπανάληπτες Πολίτικες εικόνες, είτε μεταφέροντάς τις διαδικτυακά εδώ. Μαζί με την ανεξάντλητη Πόλη, υπάρχει και αστείρευτο μεράκι για την συνέχεια.
      Ευχαριστώ που είσαι εδώ μαζί μας και πολλούς χαιρετισμούς φίλε μου.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  2. Αγαπητέ Θοδωρή καλημέρα.Παίρνοντας αφορμή απο το εξαιρετικό άρθρο σου για τον ναό των Αγίων Πέτρου και Μάρκου στο Αyvansaray πολύ κοντά στην Παναγία Βλαχερνών, έναν βυζαντινό ναό εξαιρετικής σημασίας αλλά σχεδόν χαμένο ανάμεσα στα χαμόσπιτα της περιοχής, θα ήθελα να προσθέσω μία μικρή ιστορία παρμένη από ένα θαυμάσιο βιβλίο του Α.Πασπάτη για την Κωνσταντινούπολη.
    Σύμφωνα λοιπόν με τον Συμεών τον Συναξαριστή, το 458μ.Χ., δύο πατρίκιοι του Βυζαντίου , ο Γάλβιος και ο Κάνδιδος πηγαίνοντας για τους Αγίους Τόπους για να προσκυνήσουν, συνάντησαν στην Βιθυνία-στην οικία μιάς Εβραίας-την τίμια εσθήτα της Θεοτόκου.Με δόλιο τρόπο την αφήρπασαν και την μετέφεραν στην Κωνσταντινούπολη και την έκρυψαν στο κτήμα τους στην περιοχή των Βλαχερνών.Αφού έκτισαν μικρό ναό την τοποθέτησαν εκεί όπου και επροσκυνείτο.
    Αργότερα, το πιθανότερο κατά τον 9ο αιώνα, ο Βασίλειος ο Α΄τον μεγάλωσε και τον ανακαίνισε.
    Ευχαριστώ και καλημερίζω και πάλι. Τασος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Καλησπέρα, Θοδωρή!!!
    Σπουδαία ανάρτηση για μία ακόμη φορά. Τι όμορφος ναός, τι στολίδια, τι χρώματα; Δεν χρειάζεται να πω ότι δεν ήξερα και αυτόν τον ναό. Δεν πειράζει! Με ανανεώνει, γιατί έχω τόσο πολλά ακόμη να μάθω.
    Λύσε μια απορία: πού βρίσκεις τα στοιχεία, ποιες είναι οι πηγές σου; Γιατί κάθε φορά που καταπιάνεσαι με θέματα με συγκεκριμένες απαιτήσεις, ιδίως με βυζαντινούς ναούς, νιώθω ότι βάζεις κάτω και ένα καθηγητή μου στο πανεπιστήμιο, βυζαντινολόγο... Δεν λέω όνομα να μη θίξω υπολήψεις.
    Να είσαι καλά, τα ξαναλέμε!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Γειά σου Μαράκι, θα φροντίσω να σε πάω κατά'κεί τον Γενάρη που θα βρίσκεσαι στην Πόλη.

      Για τα στοιχεία και τις πληροφορίες δεν υπάρχουν κρυφές συνταγές.
      Απλά αφιερώνοντας καθημερινά χρόνο, "κατακτώ" κάποιες γενικές γνώσεις. Πλέον είναι εύκολο βλέποντας έναν ναό ή πέρνοντας μια αρχική πληροφορία να καταλάβω για τι πράγμα τι εποχής πρόκειται και να συνδέσω τα κομμάτια του πάζλ.
      Σίγουρα αυτό που πλέον είναι απαραίτητο είναι ο διαχωρισμός της καλής και αξιοποιήσημης πληροφορίας από την μή αληθή. Ένα απλό μόνο παράδειγμα: η Wikipedia (που γενικά δεν την θεωρώ και πολύ έγκυρη πηγή πληροφόρησης) αφηνει την εντύπωση πως τελικά ταυτίζεται με την Αγία Θέκλα.
      Αυτό συμβαίνει απλά γιατί ζούμε σε μια εποχή copy-paste και γιατί οι συντάκτες πιθανόν στηρίζονται στην συλλογή πληροφοριών κατά όγκο. Αν κάποιος έχει βρεθεί σε εκείνα τα σημεία και περπατήσει σπιθαμή προς σπιθαμή μπορεί να αντιληφθεί καλύτερα τα πράγματα.

      Τελικά καταλήγω να πώ πως εκεί βρίσκεται το κλειδί: στην περιπλάνηση και την ζωντανή παρατήρηση (φαντάσου τα κείμενα μου δίχως φωτογραφίες).
      Περπατώντας και αλωνίζοντας τα Πολίτικα σοκάκια, αυτός ο μοναδικός τόπος φροντίζει να σου δείχνει στοιχεία, πηγές, να σε κατευθύνει νοητικά και να σε εμπνέει με σκέψεις που κάπου αλλού δεν σου φύτρωναν στον νού.

      Σε ευχαριστώ πολύ για τα καλά λόγια. Αν και λίγο υπερβολικά και υπάρχει η πιθανότητα να το πάρω πάνω μου και να αρχίσουν τα τηγάνια και οι κατσαρόλες στην δουλειά να με βαράνε για να επανέρθω στην πραγματικότητα. Χαχα.

      Να είσαι καλά, πολλούς χαιρετισμούς και τα λέμε σύντομα από κοντά. Οι μέρες του ταξιδιού σου φτάνουν!
      Φιλιά στο Περιστέρι.
      Θοδωρής

      Υ.Γ. Όταν βρεθούμε κατά την εκκλησία των Αγίων Πέτρου και Μάρκου, θα κινηθούμε λίγο πιο'κει να σου δείξω και το σημείο της Αγίας Θέκλας.

      Διαγραφή
    2. Μου φαντάζει πολύ δύσκολο –γνωρίζοντας το πλήθος των εκκλησιών που υπάρχουν στην Πόλη, και με δεδομένο ότι θα είναι δύκολο να βρει κανείς συγκεκριμένες πληροφορίες ή έστω αναφορές σε πηγές– να μπορεί κανείς να αντιληφθεί τι είναι αυτό που ξεδιπλώνεται μπροστά του. Θα πρέπει να υπάρχει μια καταγραφή των εκκλησιών, κάπου...
      Πάντως, εγώ νομίζω ότι τα τηγάνια και οι κατσαρόλες θα σε κυνηγήσουν επειδή δεν ασχολείσαι και τόσο μαζί τους, γιατί έχεις βουτήξει στην Πόλη... Αυτό όμως είναι καλό για όλους μας.
      Πώς και πώς περιμένω το ταξίδι μου, δεν φαντάζεσαι!!!! Είμαι έτοιμη για μεγάλες βόλτες, προετοιμάζομαι ήδη, κυριολεκτικώς και μεταφορικώς!!!
      Ευχαριστώ για την απάντηση, θα τα ξαναπούμε!

      Διαγραφή
    3. Μαράκι λεπτομέριες από κοντά τον άλλον μήνα.
      Καλά κάνεις και προετοιμάζεσαι. Εδώ προετοιμάζομαι κι εγώ επιπλέον, καταστρώνω διαδρομές και συλλέγω πληροφορίες για εκείνες τις μέρες. Να μην φύγεις παραπονεμένη.
      Πολλά φιλιά και τα λέμε σύντομα και πάλι.

      Διαγραφή
  4. ΘΟΔΩΡΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΚΟΜΗ ΦΟΡΑ ΜΕΝΩ ΕΚΛΗΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΖΩΝΤΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΥ ΕΧΕΙΣ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΣ ΤΩΝ ΑΝΑΡΤΗΣΕΩΝ ΣΟΥ ΕΧΟΥΝ ΔΙΚΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΣΧΟΛΙΑΣΤΕΣ ΟΤΙ ΕΧΕΙΣ ΞΕΠΕΡΑΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΜΠΡΑΒΟ ΜΙΧΑΛΗΣ ΝΕΜΕΑ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Γειά σου Μιχάλη και πολλές καλησπέρες.
      Ευχαριστώ που παρακολουθείς όλον αυτόν τον καιρό και που βρίσκεσαι στην παρέα μας.
      Να σου αποκαλύψω ότι μπαίνοντας αρχικά σε αυτόν τον απλό δρομάκο δεν φανταζόμαι οτι θα έπεφτα πάνω σε κάτι τόσο ιστορικό και μοναδικό. Βρισκόμουν μεν στα ίχνη του αλλά και εγώ ξαφνιάστικα θετικά.
      Ειπαμε....μοιάζει κάποιες φορές σαν η Πόλη ή κάτι άλλο να με φέρνει στο κατάλληλο σημείο την κατάλληλη στιγμή.

      Πολλούς χαιρετισμούς στην Νεμέα και σε ευχαριστώ και πάλι.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  5. Γειά σου Θοδωρή,
    Για άλλη μια φορά, απλά υπέροχη ανάρτηση-κείμενο και φωτογραφίες- σε κάνει να θές οπωσδήποτε να τα δείς ζωντανά, να τα περπατήσεις, να τα ψηλαφίσεις, να τα αποθηκεύσεις στο μυαλό σου.
    Το Νοέμβρη πήγαμε στο Ayvansaray,περπατήσαμε πίσω από την Παναγία των Βλαχερνών ψάχνοντας το δρόμο με τα χρωματιστά σπίτια, δεν θα έλεγα ότι τον βρήκαμε τουλάχιστον όχι αυτόν που είχες στη σχετική ανάρτηση.Βέβαια δεν αναζητήσαμε τη συγκεκριμένη εκκλησιά, δεν ξέραμε την ύπαρξή της, ούτε καταλάβαμε ποιό είναι το Βυζαντινό κτίσμα που ανακαινίζουν δίπλα στα Τείχη, όμως ανακαλύψαμε τη θαλάσσια συγκοινωνία του Κεράτιου Εγιούπ- Σκούταρι, και διασχίσαμε ακτοπλοικώς και τον Κεράτιο. Γενικά ήταν υπέροχα, όπωε πάντα στην Πόλη!
    Να περνάς καλά.
    Πόπη-Λάρισα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλησπέρα Πόπη μου και χαίρομαι που σου άρεσε η ανάρτηση. Επίσης ευχαριστώ για την συχνή συμμετοχή στον σχολιασμό.

      Καθώς ήσουν στις Βλαχερνές, μετά την Παναγιά και ανεβαίνοντας, έπρεπε να πάς λίγο προς αριστερά ενώ εσύ μάλλον συνέχισες σχεδόν ευθεία. Κατά συνέπεια βρέθηκες κατευθείαν στο Τεκφούρ Σαράι που όντως αναστηλώνεται και θα προσεχθή για τουρισιτκή εκμετάλλευση.

      Δεν είχα αμφιβολία οτι θα απολάμβανες και αυτή την επίσκεψη στην Πόλη. Εξάλλου την γνωρίζεις καλά και και ξέρεις να την νοιώθεις.

      Πολλούς χαιρετισμούς και τα λέμε σύντομα πάλι.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  6. Τυχαίως σας βρῆκα καί χάρηκα πολύ. Ἡ Πόλη εἶναι ἕνας μόνιμος καημός μας καὶ ἡ μεγάλη ἀγάπη τῆς καρδιᾶς μας. Νὰ εἶστε καλά! Νὰ συνεχίζετε μὲ κέφι καὶ μεράκι! Θερμὲς εὐχές!
    Ὁ Μητροπολίτης Προικοννήσου Ἰωσὴφ (Οἰκουμ. Πατριαρχείου)

    ΑπάντησηΔιαγραφή