Το τζαμί των Αράβων

Στην προηγούμενη ανάρτηση των ΧΑΜΠΕΡΙΩΝ (διάβασε εδώ) είχα την χαρά να μοιραστώ μαζί σας εικόνες και σκέψεις για ένα άγνωστο κτίσμα περασμένων αιώνων και εποχών. Προσπαθώντας να παραθέσω όσο πιο παραστατικά μπορούσα τις εκδοχές μου, σκέφτηκα να ασχοληθώ σε τούτη την ανάρτηση με ένα παρόμοιο κτίσμα, με κοινή καταγωγή και περίοδο κατασκευής του.

Έτσι λοιπόν παρέμεινα στον ιστορικό Γαλατά, που τόσα σπουδαία έχει να επιδείξει, και επισκέφθηκα το μεγαλύτερο τζαμί των βορείων παραλίων του Κεράτιου κόλπου, το Arap Camii.

Η βορειοδυτική πρόσοψη του Arap Camii

Οι μουσουλμάνοι αρέσκονται στην παρουσίασή του ως το παλαιότερο τζαμί που κατασκευάστηκε ποτέ στην Κωνσταντινούπολη. Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή το τζαμί οικοδομήθηκε το έτος 715 από Άραβες πολιορκητές. Από τον μιναρέ του τζαμιού ισχυρίζονται πως ακούστηκε για πρώτη φορά κάλεσμα για ισλαμική προσευχή σε ολόκληρο το Βυζάντιο. Η παραμονή των Αράβων διήρκησε 7 έτη και στο προαύλιο του τζαμιού, δίπλα στον ανατολικό τοίχο, kible, βρίσκεται ο τάφος του στρατηγού τους Μεσλεμέ. Όλα αυτά βέβαια δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα αλλά είναι αποτέλεσμα μυθοπλασίας και σαφώς εξυπηρετούν άλλους σκοπούς.

Η ασυνήθιστη για μουσουλμανικά δεδομένα είσοδος στην ανατολική πλευρά. Η λευκή κολόνα στα δεξιά της φωτογραφίας είναι μέρος του τάφου του στρατηγού Mesleme bin Abdülmelik. Βέβαια αξίζει να αναφέρω οτι και στην Δαμασκό υπάρχει ακόμα ένας δικός του τάφος

Η πλάγια είσοδος με παρουσία ενός από τα πολλά διάσπαρτα κιονόκρανα που βρίσκονται στον προαύλιο χώρο

Στην πραγματικότητα το τζαμί των Αράβων χρωστά την ονομασία του στους καταδιωκόμενους Άραβες της Ισπανίας που βρήκαν προστασία στο Καταφύγιο της Οικουμένης, την Πόλη. Αυτό συνέβη τον 15ο αιώνα και τότε έγινε και η μετατροπή του ναού σε τζαμί, αφού πρωτύτερα ήταν γενοβέζικη εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Δομίνικο. Η κατασκευή της έγινε ανάμεσα στο 1323 και 1327, την εποχή της κυριαρχίας των Λατίνων στον Γαλατά.

Παρατηρώντας τις διαφορετικές εποχές της τειχοδομίας και σκεπτόμενος πως σε αυτό το σημείο υπήρξαν περισσότεροι από δύο χώροι θρησκευτικής λατρείας

Διάκοσμος με ανθέμια που παραπέμπουν σε χαρακτηριστικά χριστιανικών ναών

Προτού οι Γενοβέζοι κατασκευάσουν την τεράστια εκκλησία, στο ίδιο σημείο υπήρχε ναός αφιερωμένος στον San Paolo, ο οποίος όμως ήταν μικρότερων διαστάσεων. Δεν ήταν όμως και αυτός ο αρχικός ναός καθώς εδώ βρίσκονταν ο δεύτερος ναός της Κωνσταντινούπολης αφιερωμένος στην Αγία Ειρήνη. Πόσο μαγικό είναι το συναίσθημα να "ξύνω" τις φλούδες του χρόνου που έχουν επιστρωθεί σαν ταπετσαρία στην όψη της Πόλης και πίσω από αυτή να παρουσιάζονται νοερές αυθεντικές εικόνες του παρελθόντος!

Διάκοσμος που αν και καταπονημένος, ακόμα μαγνητίζει τα βλέμματα και γοητεύει

Οτι απόμεινε από έναν όμορφο ανάγλυφο διάκοσμο. Εκτός των φυτομορφικών σχεδίων διακρίνονται ασπίδες με λέοντες

Αρκετά επιστύλια με απουσία κιόνων

Περνώντας κάτω από τα σταυροθόλια που μαρτυρούν πραγματικές ταυτότητες και όχι μυθοπλασίες, ο νους μου μεταφέρθηκε ακαριαία σε τόσους άλλους ναούς της Πόλης, στους οποίους έχω αντικρίσει την ίδια εικόνα. Στα σταυροθόλια της Μονής Παντεπόπτου, στην Μονή του Αγίου Ανδρέου εν την Κρίσει, στην Μονή Παμμακάριστου, στον ναό του Αγίου Σέργιου και Βάκχου, στον ναό της Αγίας Θεοδοσίας και σε τόσες άλλες εκκλησίες της Πόλης.

Σταυροθόλια στον Αράπ τζαμί. Το πνεύμα και η σκέψη ταξιδεύουν παντού αστραπιαία

Εξωτερικά του ναού υπάρχουν ένα δυο σημεία με τρύπες 1-2 μέτρων κάτω από το σημερινό επίπεδο της γής και εκεί υπάρχουν βάσεις κιόνων. Ουδείς μοιάζει να τους παρατηρεί και μόνο μερικά σκουπίδια τις περιτριγυρίζουν. Και όμως αυτές οι βάσεις κάτω από την επιφάνεια της γής δηλώνουν τόσα πολλά...είναι σαν ρίζες που ότι κι αν βρέθηκε από πάνω τους, δεν κατόρθωσαν να τις ξεριζώσουν.

Σημάδια από ένα πολύ μακρινό παρελθόν που αγγίζει ακόμη και την παρουσία του ναού της Αγίας Ειρήνης

Η είσοδος στο εσωτερικό του τζαμίου πραγματοποιείται μόνον από τις πλαινές πλευρές ενώ η κεντρική είσοδος της δυτικής πρόσοψης αλλά και η πρόσβαση στον νάρθηκα δεν είναι εφικτή.

Η σφραγισμένη είσοδος της δυτικής πρόσοψης με καμπύλη σε γοτθικούς ρυθμούς

Παρά τις αρκετές μετατροπές αλλά και τις καταστροφές, κυρίως από πυρκαγιές, ο χώρος παραμένει στα αυθεντικά πρότυπα καθολικής εκκλησίας, όπως για παράδειγμα ο μακρύς διάδρομος αλλά και διατηρεί τα γοτθικά χαρακτηριστικά του, όπως ο σκοτεινός φωτισμός και οι καμπύλες.

Το εσωτερικό του Αράπ τζαμί. Σκοτεινό με έμφαση στον δρομικό άξονα. Παρά τις προσθήκες, οι εικόνα του παραπέμπει αμέσως σε καθολική εκκλησία

Αρκετοί μουσουλμάνοι προσέρχονται για προσευχή. Στην φωτογραφία διακρίνεται θόλος που οδηγεί στο άλλοτε πλάγιο κλίτος

Χαρακτιριστικές καλλιγραφίες στα ψηλότερα σημεία του τζαμιού και με τις αιχμές του φωτός να σχίζουν τον χώρο

Η ξύλινη παρουσία εντυπωσιάζει και θέλησα να ανέβω στο ανώτερο επίπεδο για να διακρίνω όλες τις πτυχές του χώρου καλύτερα. Η ξύλινη επένδυση έγινε μεταξύ του 1913 και 1919 έπειτα από καταστροφική πυρκαγιά, ενώ οι αυθεντικές πλάκες του δαπέδου έχουν μεταφερθεί στο αρχαιολογικό μουσείο της Πόλης.

Ξύλινες σκάλες σε δύο πλευρές οδηγούν στο άνω επίπεδο. Από εκεί μπορεί κανείς απαρατήρητος να διακρίνει ακόμα περισσότερες λεπτομέριες

Αριστερά διακρίνεται ο ξεχωριστός χώρος για την παραμονή των γυναικών κατά την διάρκεια της προσευχής. Η κατασκευή στο κέντρο του χώρου ονομάζεται "μαχφίλ" και είναι το σημείο που ανεβαίνει ο μουεζίνης, συμμετέχοντας ενεργά στην προσευχή και απαγγέλοντας στίχους απ'το Κοράνι

Η ξύλινη επένδυση καλύπτει ακόμη και την οροφή, δημιουργώντας όμορφη ατμόσφαιρα που σε συνδυασμό με την απόλυτη ησυχία και φωτισμό γαληνεύει τις αισθήσεις. Διακρίνονται τα παράθυρα με χαρακτηριστικά οξυκόρυφα γοτθικά τόξα

Το Arap Camii. Μία από τις πιο ασυνηθιστες κατασκευές του σημερινού Καράκιόι

Για όποιον κατορθώσει να αποπροσανατολιστεί μέσα στο Αράπ τζαμί και παραβλέψει ακόμα και το μαρμάρινο μιχράπ, τότε ως βοήθεια εκτός από οφθαλμίατρο υπάρχει και η επιγραφή: κιμπλέ

Στην άνω αριστερή πλευρά του τζαμιού βρίσκεται το hünkar mahfeli, το σημείο που χρησίμευε ως σημείο παραμονής και προσευχής του σουλτάνου. Η παρουσία αυτού του χώρου έκανε την εμφάνισή της στις αρχές του 16ου αιώνα και από εκεί ο σουλτάνος μπορούσε να απολαμβάνει μερική αυτονομία, σχετικά απαρατήρητος από τα βλέμματα των υπολοίπων μουσουλμάνων. Ο χώρος καλύπτονταν με πολύτιμα υλικά διατηρώντας όμως μια διαμπερή μορφή που επέτρεπε στον σουλτάνο να συντονιστεί με τους συμπροσευχόμενους.

Το χιουνκάρ μεχφελί, Το αυτόνομο "κιόσκι" προσευχής του σουλτάνου

Η ματιά μου κάλυψε κάθε σπιθαμή από τον εσωτερικό καθώς και τον εξωτερικό χώρο του τζαμιού και ασυναίσθητα άρχισα να απομακρύνομαι από αυτό. Ήταν ο μόνος τρόπος για να παρατηρήσω και να θαυμάσω τον ισχυρό και αγέρωχο πύργο που κάποτε χρησίμευε ως καμπαναριό ενώ στις μέρες μας με την κωνοειδή οροφή και το κιουλάχι αποτελεί έναν από τους πιο περίεργους μιναρέδες της Πόλης. Και όσο πιο πολύ απομακρυνόμουν τόσο περισσότερο αποκαλύπτονταν το μέγεθος και ο όγκος του δίνοντας ξεκάθαρα την εικόνα πως το Αράπ τζαμί είναι ουσιαστικά ένα μικρό κάστρο.

Το άλλοτε καμπαναριό, ο πύργος του Αράπ τζαμί υπενθυμίζει την ακμή και παρουσία των Γενοβέζων στον Γαλατά

Περπάτησα αρκετά μακριά, ώσπου ο τεράστιος πύργος άρχισε σιγά σιγά να καλύπτεται από τα γύρω κτίρια. Σύντομα την ματιά μου είχαν κλέψει άλλες ιστορικές και ιδιαίτερες κατασκευές, σαν μικρό παιδί που παρατηρεί παντού γλυκίσματα και δεν ξέρει που να πρωτοκοιτάξει. Αυτή είναι η Πόλη. Ένας τόπος ιδιαίτερος όσο λίγοι στον πλανήτη.