Επίσκεψη στον ναό των Αγίων Πέτρου και Μάρκου

Ένα χαρακτηριστικό της περιπλάνησης μου στην Πόλη είναι οτι κάθε φορά θα υπάρχει κάτι νέο προς ανακάλυψη. Και ενώ οι ιδιαιτερότητες μοιάζουν να είναι ατελείωτες, η Πόλη φροντίζει να μου τις αποκαλύπτει σταδιακά και στον βαθμό ετοιμότητάς μου. Είναι σαν οι μαχαλάδες και οι απέραντοι δρόμοι της να είναι το κορμί της και εκείνη σαν γλυκιά αγαπητική φροντίζει να μου φανερώνει κάθε φορά από μια νεα πτυχή του σώματός της.
Ακόμα λοιπόν κι αν έχω περπατήσει δεκάδες φορές σε ορισμένα σημειά, αρκεί ένα επιπλέον στενάκι που μέχρι πρότεινος δεν είχα ακολουθήσει για μια καινούρια εξερεύνηση. Αυτή την φορά ακολούθησα αυτόν τον νέο δρόμο και βρέθηκα στην βυζαντινή εκκλησία των Αγίων Πέτρου και Μάρκου.

Η βυζαντινή εκκλησία των Αγίων Πέτρου και Μάρκου, στις μέρες μας ακούει στο όνομα Atik Mustafa Paşa

Η ιστορικότητα αυτού του ναού είναι ανατριχιαστική διότι υπάρχει για περισσότερα από 1100 έτη!
Οικοδομήθηκε γύρω στο 830 από τον αυτοκράτορα Θεόφιλο και ως τις μέρες μας το κτίσμα συνοδεύεται από αρκετά ερωτημάτα που παραμένουν ασαφή. Το πιο βασικό ζήτημα αφορά την ονομασία του ναού καθώς εκτός από ναός των Αγίων Πέτρου και Μάρκου, του αποδίδονται αρκετές άλλες ονομασίες.
Τα τελευταία χρόνια επικρατεί περισσότερο η άποψη πως ο ναός ταυτοποιείται με την Αγία Θέκλα, κάτι που εγώ προσωπικά αμφιβάλω. Η Αγία Θέκλα βρισκόνταν εκεί κοντά, ως μέρος του παλατιού των Βλαχερνών αλλά σαφώς πολύ πιο κοντά στα Τείχη. Δυστυχώς η περιοχή εκεί έχει αποκλεισθεί λόγω οικοδομικών εργασιών που γίνονται για την απομάκρυνση εναπομείναντων ξύλινων καλυβιών και δημιουργία νέων κτιρίων.
Άλλες ονομασίες που αποδίδονται είναι ως Μονή των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού, εξαιτίας και κάποιων τοιχογραφιών που βρέθηκαν εκεί, αλλά και ως ναός του Αγίου Ηλία του Πετριού δίχως τίποτα να είναι βέβαιο.
Και σαν να μην ήταν αρκετά τα ονόματα των Αγίων που πιθανόν να είναι αφιερωμένος ο ναός, υπάρχει και η τουρκική ονομασία εξαιτίας ενός μουσουλμάνου Αγίου που βρίσκεται στο εσωτερικό του ναού.

Η νοτιοδυτική πλευρά του ναού με εμφανή τα χαρακτηριστικά της πρώιμης βυζαντινής εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής

Σίγουρο είναι οτι το 1059 επί Ισαάκιου Κομνηνού συντελέστηκαν σημαντικές επισκευές σε τούτον τον ιστορικά και αρχιτεκτονικά μοναδικό ναό. Ως κατασκεύασμα της πρώιμης βυζαντινής αρχιτεκτονικής περιόδου διακατέχεται από ορισμένα χαρακτηριστικά όπως η σχεδόν κυβική και συμπαγής κατασκευή του, με πλατιά βάση και ατύμπανο τρούλο που κάθεται νωχελικά πάνω στον όγκο του κτίσματος. Το εξωτερικό του είναι σχεδόν ακατέργαστο γιατί ένα ακόμα χαρακτηριστικό εκείνης της περιόδου είναι η πλήρης αδιαφορία στο εξωτερικό ενός ναού και η αφοσίωση στο εσωτερικό του σαν συμβολισμός για την σημασία που δίνεται στον ψυχικό κόσμο των χριστιανών.

Ανεξαρτήτως μετατροπής και καλλιτεχνικού τύπου, ο ναός έχει τον τρόπο να δημιουργεί μεταφυσικά συναισθήματα

Το 1512 έγινε η μετατροπή του σε τέμενος από τον βεζύρη Koca Mustafa Paşa και η πορεία του στον χρόνο συνεχίστηκε μέσα από μεγάλες πυρκαγιές, όπως του 1729, φυσικές καταστροφές, όπως ο σεισμός του 1894, όπου και σταδιακά εγκαταλείφθηκε ως το 1922. Μέσα σε αυτό το διάστημα των 5 αιώνων έγιναν και άλλες επισκευές και μετατροπές, άλλες αναγκαίες για την διάσωση του κτίσματος και άλλες στα μέτρα της μουσουλμανικής λατρείας. Χαρακτηριστικότερη είναι η αλλαγή του τρούλου, η ανοικοδόμηση του kible και η προσθήκη ενός türbe στο νότιο κλίτος.

Ο μουσουλμανικός άμβωνας, το μιμπέρ, όπου ανεβαίνει εκείνος που θα κυρήξει ή θα ανακοινώσει κάτι

Εικόνα από το εσωτερικό του ναού. Τρούλος, τόξα , τεταρτοσφαίρια , καμάρες και ο εγκάρσιος άξονας που διέρχεται κατά πλάτος

Στο νότιο κλίτος του ναού υπάρχει ο τουρμπές (δες κι εδώ) του Hazreti Cabir, ενός Άγιου των μουσουλμάνων που λόγια και διδάγματά του αποτελούν μέρος του Κορανίου.

Ο τουρμπές του Hazreti Cabir με συνοδεία κάθε επισημότητας...

...και με καγκελα για να μην διαταράσεται ο αιώνιος ύπνος του καθώς στον χώρο υπάρχει και ιεροδιδασκαλίο και πολλά παιδιά περιφέρονται στο Atik Mustafa Pasa Camii

Η παρουσία μου σε φτωχογειτονιές όπως αυτή των Βλαχερνών τραβά πάντα σαν μαγνήτης τα βλέμματα των γειτόνων. Αντιλαμβάνονται οτι κάποιος ξένος εισέρχεται στον μαχαλά τους και η δική μου φωτογραφική έξαρση θα έλεγα τους κάνει περισσότερο να απορούν παρά να προβληματίζονται. Τα παιδιά έχουν πάντα την μεγαλύτερη περιέργεια να με πλησιάσουν και να έρθουν σε επαφή με κάποιον που στα μάτια τους φαντάζει να είναι από έναν αρκετά μακρινό κόσμο.
Το ίδιο συνέβη και στο εσωτερικό του ναού που θα πρέπει να λειτουργεί και σαν ιεροδιδασκαλίο καθώς υπήρχε μεγάλος αριθμός παιδιών στο εσωτερικό του ναού. Καθώς προσπαθούσα να αποθανατίσω μια χαρακτηριστική φωτογραφία του ελληνικού σταυρού που αρχιτεκτονικά διαγράφεται στην οροφή του ναού, μικρά κοριτσάκια επιδόθηκαν μαζί μου αρχικά σε ένα είδος κρυφτοκυνηγητού, πότε στον γυναικωνίτη και πότε σε μουσουλμανικά δωμάτια που κάποτε αποτελούσαν τον νάρθηκα του βυζαντινού ναού. Όταν όμως ξεθάρεψαν και τους πέρασαν οι ντροπές, αποφάσισαν να έρθουν δίπλα μου, πότε ξεναγώντας με στον ναό και πότε απορώντας με την φωτογραφική επιμονή μου σε κάποια σημεία.

Οι αψίδες του ναού είναι αρκετά ιδιαίτερες καθώς εξωτερικά φαίνονται τετραγωνισμένες...

...αλλά εσωτερικά σχηματίζουν καμπύλες

Μουσουλμάνος γεροντάκος στην απογευματινή προσευχή του

Ιστορικές και αρχιτεκτονικές ιδιαιτερότητες από έναν χιλιετή ναό. Η Πόλη μου φανερώνει τις ομορφιές της

Βγαίνοντας στον αυλόγυρο και κοιτώντας μερικές ακόμα φορές την εκκλησία των Αγίων Πέτρου και Μάρκου, σκέφτηκα για ακόμη μια φορά την ιδιαιτερότητα της Πόλης, πως σε ένα τόσο μικρό και ασήμαντο σοκάκι μπορεί να υπάρχει κάτι τόσο σημαντικό και σπουδαίο. Υπάρχουν ελάχιστα οικοδομήματα τέτοιου τύπου (δες εδώ και εδώ) που διασώζονται ως τις μέρες μας αλλά η πρώιμη χρονολογία κατασκευής του ναού τον κάνει ίσως μοναδικό, αφού είναι ο αρχαιότερος ναός τύπου εγεγραμένου σταυροειδή που υπάρχει.
Πως αλλιώς θα μπορούσε να είναι άλλωστε;
Εδώ είναι η Πόλη!
Πάνω της υπάρχει καθετί μαγευτικό, σπουδαίο, μοναδικό και ευλογημένο!