Τρίτη 5 Φεβρουαρίου 2013

Τα Τζαμιά του Εμινονού

Τόσες αμέτρητες φορές είχα περάσει απ'έξω μα ποτέ δεν έκαμνα τον κόπο να αφιερώσω λίγο απ'τον χρόνο μου και να επισκεφτώ τα τζαμιά που υπάρχουν σε ένα απ'τα πιο πολυσύχναστα σημεία της Πόλης. Και ενώ όλοι όσοι έχουν βρεθεί στην γέφυρα του Γαλατά και στο Eminonü έχουν μαγνητιστεί απ'το μεγάλο τέμενος Γενί Τζαμί, εκείνο δεν αποτελεί τον μοναδικό μουσουλμανικό ναό στην περιοχή. Υπάρχουν τρία θρησκευτικά μουσουλμανικά κέντρα πολύ κοντά το ένα με το άλλο στο ολοζώντανο Εμινονού. Σήμερα πήρα την απόφαση να τα επισκεφτώ όλα και να ανακαλύψω τις λεπτομέριες τους.
Ξεκίνησα απ'το Rüstem Pasa Camii που βρίσκεται μία ανάσα απ'τα σοκάκια του παζαριού, που υπάρχει εκεί. Το Ρουστέμ Πασά είναι υπερυψωμένο αφού ουσιαστικά έχει χτιστεί πάνω από ένα χάνι. Το χάνι ήταν κτιριακό συγκρότημα που χρησίμευε για την προστασία και την διανυκτέρευση των καραβανιών. Βέβαια στην περίπτωση της Πόλης χρησίμευε περισσότερο γιά την φύλαξη και αποθήκευση προιόντων και λειτουργούσε ως εμπορικό κέντρο.
Το υπερυψωμένο Rüstem Pasa Camii χτισμένο πάνω απ'το ομώνυμο χάνι
Εικόνα από το εξωτερικό του χανιού
Το τζαμί πήρε το όνομα του βεζύρη Rüstem, γαμπρού του Σουλειμάν του Μεγαλοπρεπή και ανήκει στην κατηγορία τεμένους με 8 στηρίγματα. Ο σχεδιασμός και η κατασκευή του ανήκει στον μέγιστο αρχιτέκτονα Σινάν, ο οποίος κάνοντας πειραματισμούς, λεπταίνει τα στηρίγματα και με αυτή την προνόηση προσφέρει μεγαλύτερη ευρυχωρία στο εσωτερικό του ναού. Έτσι τα στηρίγματα έγιναν οκτώ και η μετάβαση του κύκλου (τρούλος) σε οκτάγωνο είναι εύκολη και δίχως να παραβλέπονται κανόνες της Ιερής Γεωμετρίας. Σημαντικό είναι επίσης πώς με αυτό το πετυχημένο τρόπο πήρε την έμπνευση ώστε μετέπειτα να δημιουργήσει το αριστουργηματικό τέμενος Σελιμιγιέ στην Ανδριανούπολη.
Ο φωτισμός του Τζαμιού είναι χαρακτηριστικός διότι είναι παντού ομοιόμορφος. Επίσης πολύ ιδιαίτερη είναι και η διακόσμησή του.
Το εσωτερικό με τον ομοιόμορφο φωτισμό, την χαρακτηριστική διακόσμηση, το Mihrap και το Mimber
Στην αρχή θεωρούσα ότι η εσοχή, που ονομάζεται Mihrap, και που βρίσκεται στο ανατολικό τείχος (Kible) του ναού έχει κάποιον ιερό χαρακτήρα. Η εσοχή του Μιχράπ όμως είναι εκεί για προσανατολισμό, καθώς δείχνει απλά προς την Μέκκα και δεν διαθέτει κανέναν θρησκευτικό σκοπό. Γι'αυτό και σε πρώην Εκκλησίες νύν Τζαμιά το Mihrap δεν στέκει στο μέσον του ανατολικού τείχους μα λίγο δεξιότερα. Ο πυργίσκος που υπάρχει στα δεξιά λέγεται Mimber και σε αυτόν ανεβαίνει αυτός που θα κάνει το κύρηγμα. Πολλά Μιμπέρ είναι τόσο έξοχα κατασκευασμένα που αποτελούν πραγματικά έργα τέχνης.
Ένα ακόμα Μιχράπ στο εξωτερικό του ναού, να δείχνει την κατεύθυνση της Μέκκας
Σύμφωνα με το Κοράνι απαγορεύεται κάθε απεικόνιση ανθρώπινης μορφής. Έτσι λοιπόν η καλλιτεχνική διαμόρφωση έπρεπε να βρεί μία άλλην διέξοδο να εκφρασθεί. Από αυτόν τον παράγοντα λοιπόν προέκυψαν οι καλλιγραφίες, τα τσινιά και τα αραβουργήματα.
Τα αραβουργήματα είναι γεωμετρικά και φυτομορφικά σχέδια κάθε μορφής και πραγματικά υψηλής ποιότητας.
Ξύλινο αραβούργημα στο εσωτερικό του Ρουστέμ Πασά
Τα Τσινιά απ'την άλλη αποτελούν για την Οθωμανική διακόσμηση ότι τα ψηφιδωτά για την Βυζαντινή. Τα πιό φημισμένα απ'αυτά τα πλακάκια θεωρούνται της Νίκαιας και το εσωτερικό του Ρουστέμ Πασά είναι γεμάτο από τα εξαιρετικής ποιότητας Çini.
Τσινί από το εσωτερικό του Τζαμιού
Η φυτομορφική και γεωμετρική διακόσμηση του ναού είναι εξαιρετική
Δίπλα ακριβώς απ'το Ρουστέμ Πασά βρίσκεται το πιό άγνωστο τζαμί του Εμινονού, το Ελ χάτς Τιμουρτάς. Δυσκολεύτηκα να το βρώ στα στενά του παζαριού και μπόρεσα να προσανατολιστώ μόνον χάρις στον μιναρέ του. Το El HaçTimurtaş βρίσκεται πάνω από τα εμπορικά καταστήματα και για μεγάλο διάστημα ήταν παρατημένο, όμως επισκευάστηκε σχετικά πρόσφατα και πλέον δέχεται πιστούς και επισκέπτες.
Το Ελ χατς Τιμουρτάς πάνω από τα παζαρομάγαζα

Περιτριγυρισμένος από καλλιγραφίες στο εξώστη του τζαμιού...
...και κατασκοπεύοντας τους μουσουλμάνους στην προσευχή τους
Ξαναφήνοντας τα στενά παζαροσοκάκια πίσω μου, τράβηξα για το μεγαλειώδες Yeni Camii που ανήκειστην κατηγορία των μνημειωδών τεμένων και αποτελούν την υψηλότερη έκφραση της Οθωμανικής αρχιτεκτονικής. Ναοί σαν κι αυτόν εκτός απ'τον μνημειώδη χαρακτήρα τους βρίσκουν και πρακτική εφαρμογή στην χωρητικότητα πάρα πολλών πιστών.
Το μνημειώδες Γενί Τζαμί στο Εμινονού
Είναι βέβαιο πως για την κατασκευή όλων αυτών των ογκοδέστατων τζαμιών μελετήθηκε σίγουρα η Αγία Σοφία, αφού αποτελούσε λύση σε όλα τα προβλήματα που δημιουργεί το μέγεθος. Βέβαια η κατασκευή της Αγίας Σοφίας έχει άλλες ιδιομορφίες, μεγαλύτερη πολυπλοκότητα και κρυμμένα μυστικά που δεν αφορούν αυτήν την ανάρτηση.
Κι εδώ όμως παρατηρούμε τους μικρότερους τρούλους που με αντίθετες ωθήσεις πρακτικά λειτουργούν σαν στήριγμα και αισθητικά προκαλούν μία αρμονία στο βλέμμα. Στο Yeni Camii οι τρούλοι είναι συνολικά 66 και εξωτερικά μοιάζουν να πέφτουν ο ένας πάνω στον άλλον σαν ένας καταρράκτης!
Αρμονία, άψογη καλαισθησία και αρχιτεκτονική χαρακτηρίζει το Οθωμανικό δημιούργημα
Όλα τα τεμένη αυτού του τύπου διαθέτουν τεράστιους αυλόγυρους. Στην ανάπτυξη της Πόλης όμως το Γενί Τζαμί θυσιάσε τον δικό του για να ανοιχτεί και να περάσει ο δρόμος. Ακόμα κι έτσι όμως ο ρόλος του στην Οθωμανική κληρονομιά της Πόλης είναι σημαντικός. Η μνημειώδης πύλη ενισχύει το δέος που νοιώθει ο πιστός ή ο επισκέπτης και οι λεπτοί μιναρέδες τριγύρω προσδίδουν κομψότητα. Γενικά η μιναρέδες στην Τουρκία είναι λεπτοί και κομψοί με τους χαρακτηριστικούς εξώστες, τους λεγόμενους σερεφέ.
Η μνημειώδης πύλη και οι κομψοί μιναρέδες με τους şerefe
Στα περισσότερα ογκώδη τζαμιά υπάρχουν συνήθως κρήνες με πολλές βρύσες που χρησιμεύουν στις τελετουργικές πλύσεις πριν την προσευχή. Χαρακτηριστική αρχιτεκτονική διακόσμηση τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό των ναών είναι και οι περίφημοι σταλακτίτες που βρίσκονται σε πάρα πολλά σημεία και εξασφαλίζουν αρμονικά την μετάβαση από την μία επιφάνεια στην άλλη.
Η περιβόητη ποδαρίλα στα τζαμιά προέρχεται μόνον από μή-μουσουλμάνους. Οι μουσουλμάνοι πάντα πλένονται πριν εισέλθουν μέσα. Η κρήνη διακοσμείται με αραβουργήματα και σταλακτίτες
Ο εσωτερικός διάκοσμος με αραβουργήματα και Mukarnas (σταλακτίτες)



Ότι είναι για εμάς τους χριστιανούς οι Εικόνες, είναι για τους μουσουλμάνους η γραφή που πολλές φορές εκφράζεται με καλλιγραφίες, οι λεγόμενες hat. Αυτές οι καλλιγραφίες είναι ιερές και δεν επιτρέπεται να βρίσκονται χαμηλότερα απ'το ύψος του ανθρώπου. Επειδή υπάρχουν και ψηλά αγόρια -τρομάρα μου- σαν κι εμένα οι καλλιγραφίες αυτές βρίσκονται πραγματικά σε ύψη που είναι αδύνατον κάποιος να βρεθεί εκεί.
Το μεγαλειώδες εσωτερικό με τον τρούλο και το κεντρικό κλίτος. Τριγύρω οι ιερές καλλιγραφίες
Κομψή διακόσμηση με καλλιγραφίες και στην είσοδο του Γενί Τζαμί
Αφού έκανα τον κόπο να αφιερώσω τόσον χρόνο για διδακτική ενασχόληση με τα τζαμιά και πνευματική χαλάρωση στους χώρους τους, επιβάλλονταν η επιπλέον επίσκεψη στο γειτονικό μαυσωλείο. "Τώρα που πήρα φόρα,δε με σταματά τίποτα", σκέφτηκα χαμογελώντας και τράξηξα για το μαυσωλείο.
Γενικά η μουσουλμανική θρησκεία δεν καλοβλέπει την ίδρυση μεγαλοπρεπών τάφων. Εξάλλου κατά το παρελθόν πολλοί τάφοι παρέμεναν ανώνυμοι. Υπάρχει μία ρήση που λέει πως: "ο καλύτερος τάφος είναι αυτός που γκρεμίστηκε", θέλωντας να καταδείξει αυτήν την τάση. Παρ'όλα αυτά όμως έχουν χτιστεί καλλωπισμένα μαυσωλεία που πάντως συνδυάζουν άψογα και την απλότητα. Ένα από αυτά θα βρείτε στην ανατολική πλευρά του Γενί Τζαμί και οι 44 τάφοι που υπάρχουν εκεί μέσα αξίζουν μία μικρή στάση.
Το μαυσωλείο συνδυάζει καλλωπισμό με απλότητα
Τις προάλλες άκουσα έναν επιστήμονα να λέει πως αυτός που έχει σωστή γνώση, έχει και σωστή γνώμη. Έτσι λοιπόν κι εγώ μέσα από αυτές τις απλές μα περιεκτικές επισκέψεις στα Τζαμιά του Εμινονού πήρα μικρά μαθήματα αρχιτεκτονικής και καλλιτεχνίας που σίγουρα μου επιτρέπουν να υποστηρίξω πώς και η Οθωμανική κληρονομιά έχει να προσφέρει την δική της νότα στην πολυπολιτισμική Πολίτικη παράδοση.

16 σχόλια:

  1. Θοδωρή θέλω να έρθω σε εποικοινωνία μαζί σου για να μου δώσεις μερικές πληροφοριες. Το mail μου είναι
    thanoskaventzos@ath.forthnet.gr αν θες στείλε μου το δικό σου.
    Ευχαριστώ πολύ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Γεια σου, Θοδωρή! Συγχαρητήρια και πάλι! Όσοι έχουν επισκεφθεί την Πόλη σίγουρα έχουν δει τα τζαμιά που ανέφερες, ωστόσο πρόσθεσες χρήσιμες πληροφορίες. Αυτό που εμένα με κάνει να νιώθω ένα σχετικό δέος –απολαμβάνοντας μια παγωμένη Εφές στη γέφυρα του Γαλατά– είναι όταν βγαίνουν οι μουεζίνηδες και λένε την προσευχή στα τζαμιά του Εμινονού, και είναι σαν να κάνουν διάλογο...
    Να είσαι καλά και ευχαριστώ για τη "βόλτα". Τα ξαναλέμε στο επόμενο!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Μαρία γειά σου και πάλι.Έχεις δίκιο για τους μουεζίνηδες.Στην αρχή μου ήταν περίεργο έως γελοίο να τους ακούω να τσιρίζουνε.Πλέον τώρα είναι αλλιώς.Δεν είναι όλοι τους καλοί,μα αν πέσεις σε "φωνάρα" και έχει τριγύρω απόλυτη ησυχία...τότε ναι! σε πιάνει ένα σχετικό δέος.
    Να είσαι καλά και θα τα ξαναπούμε σύντομα.
    Φιλιά,Θοδωρής

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Στη Θράκη υπάρχουν οι εξής ιδιαιτερότητες όσον αφορά στο τοπικό Ισλάμ: το τζαμί του Διδυμοτείχου, το παλαιότερο επί ευρωπαϊκού εδάφους, είναι το μόνο στο οποίο υπάρχει απεικόνιση ανθρώπων και εμβίων όντων. Επίσης επειδή οι Θρακιώτες ακολουθούν σε μεγάλο ποσοστό το δόγμα των Μπεκτασήδων, σε πολλά τεμένη τους υπάρχουν τάφοι "αγίων" της θρησκείας τους. Από τις μεταρρυθμίσεις του Κεμάλ επισήμως στην Τουρκία υπάρχει μόνο σουνιτικό Ισλάμ.
    Αν δέχεσαι παραγγελιές, ξέρεις τι θέλω να πας να δεις και να μας παρουσιάσεις; Τον άμβωνα της Αγίας Σοφίας της Θεσσαλονίκης, που βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πόλης. Είχε μεταφερθεί εκεί επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και παρέμεινε.
    Γεια χαρά σου!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Θοδωρή πράγματι αξίζει να μας παρουσιάσεις το Αρχαιολογικό Μουσείο της Πόλης και βεβαίως και τον άμβωνα της Θεσσαλονίκης όποτε έχεις χρόνο να επισκεφτείς το μουσείο.
    Η ιστορικός ESİN YAZGAÇ αναφέρειι ότι ο άμβωνας της Θεσσαλονίκης είναι σε δύο τεμάχια στο Αρχαιολογικό Μουσείο στην αίθουσα ΧΧ εκ των οποίων το ένα είναι από την Ροτόντα και το άλλο από τον Άγιο Παντελεήμονα που χρησιμοποιήθηκαν ως τζαμιά και βρίσκονται από το 1900 στο μουσείο. Λέγεται ότι ο Απόστολος Παύλος κήρυξε τον λόγο του Χριστού από τον άμβωνα αυτό. Ο Andre Grabar σε βιβλίο του αναφέρει ότι τα μοτίβα του είναι του 6ου αιώνα και έχουν ομοιότητες με μοτίβα της Αψίδας του Γαλέριου.Η βάση του άμβωνα έχει χαθεί.
    Γειά σου.
    Γιώργος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Φίλε Συλλέκτη γειά σου και σε ευχαριστούμε όλοι για τις πληροφορίες σου.Ειλικρινά ήταν πολύ ενδιαφέρον να μάθω ότι σε Τζαμί υπάρχουν ανθρώπινες απεικονίσεις.Πράγματι μοναδικό.
    Όσο για την παραγγελιά...δεκτή φυσικά!Το προέτρεψε και ο Γιώργος μας εξάλλου.Το έχω σκεφτεί και μόνος μου ήδη εδώ και αρκετούς μήνες.Σύντομα θα ξεκλέψω χρόνο και θα το καλύψω.
    Πάντως αγαπητέ Συλλέκτη η επόμενη αναάρτηση πιστεύω πως θα σου αρέσει ιδιαίτερα.
    Πολλούς χαιρετισμούς από την Πόλη σε όλους σας.
    Θοδωρής

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Αχ σφίγγεται η καρδιά μου από νοσταλγία όταν σε διαβάζω,
    κι όλο κια κάτι μαθαίνω..

    Καλά να είσαι να μας τη δείχνεις την Πόλη της καρδιάς μου!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Να'σαι καλά Δάφνη μου για τα καλά σου λόγια!Χαίρομαι και εγώ να διαβάζω σχόλιά σας.
    Χαιρετισμούς και τα ξαναλέμε σύντομα.
    Θοδωρής

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Γειά σου Θοδωρή,
    Κάθε σου ανάρτηση είναι καλά προετοιμασμένη, μελετημένη, με σοβαρότητα, πάντα κάτι προσθέτει. Ανάλογα και τα σχόλια των φίλων, πολύ ενδιαφέρουσα η πληροφορία για τον άμβωνα στο Αρχαιολογικό Μουσείο, ένα κίνητρο για επίσκεψη, εκτός αν μας προλάβεις . Προσωπικά θεωρώ ιδιαίτερο το Σουλειμανιγιέ, όλος ο χώρος έχει κάτι ξεχωριστό, ξεκουράζομαι στην αυλή του, ηρεμώ.
    Μας προετοίμασες για την επόμενη ανάρτηση, την περιμένω με ενδιαφέρον.

    Νάσαι καλά, καλή συνέχεια, και ένα μεγάλο ευχαριστώ και πάλι.

    Πόπη- Λάρισα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Γειάσας, δεχθήτε τα συγχαρητήριά μου για την εξαιρετική παρουσίαση. Θα ήθελα να σας ρωτήσω αν γνωρίζετε πως μέσα στο Γενί Τζαμί υπάρχει ένα κίονας από τα Χανιά που μεταφέρθηκε εκεί το 1645 και υποβαστάζει το Σουλτανικό θεωρείο ...Αν θέλετε γνωρίστε μου σχετικά.
    Νάστε καλά, Καλό Καλοκαίρι
    skentzos.nick@gmail.com

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. ποιοί ηταν θαμμένοι μεσα στο Γενί τζαμι; εχει πολλά κενοτάφια απο οτι βλεπω στην φωτογραφία σου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Βικτωρία μου οι τάφοι είναι από τον παρακείμενο τουρμπέ και δεν βρίσκονται μέσα στο Γενί τζαμί. Τώρα για τα πρόσωπα που είναι θαμμένα κάτω από τον τουρμπέ, ειλικρινά δεν ξέρω να σου απαντήσω.
      Πολλούς Πολίτικους χαιρετισμούς και ευχαριστώ για τα σχόλια.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  12. Εξαιρετικές οι αναρτήσεις σας, μας έχετε προκαλέσει συγκίνηση και νοσταλγία, μας ταξιδεύετε σ' αλλοτινούς χρόνους, που ίσως για κάποιους είναι ξεχασμένοι, όχι όμως για μας. Η Πόλη του Κωνσταντίνου παραμένει βαθιά μέσα στην ψυχή μας, είναι η Πόλη της Ψυχής μας. Και όχι μόνον! Αποτελεί "Παιδεία" για τις νεώτερες γενιές και περισσότερη "Σοφία" για τους παλαιότερους. Σας ευχαριστούμε, με την παράκληση να συνεχίσετε το όμορφο και δημιουργικό έργο σας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ευχαριστώ και εγώ πολύ για τα καλά σου λόγια Ελένη μου.
      Να ξέρεις οτι παίρνω μεγάλη ώθηση για την συνέχεια, φορτίζοντας τις "μπαταρίες" μου με έμπευση και μεράκι.
      Πολλούς Πολίτικους χαιρετισμούς.
      Θοδωρής

      Διαγραφή