Τότε και τώρα Νο.4

Καθώς η χρονιά φτάνει στο τέλος της, έφτασε η στιγμή για ακόμη ένα Τότε και τώρα. Σε τούτη την 4η απόπειρα παρουσίασης και σύγκρισης φωτογραφιών του παρελθόντος με το παρόν, έδωσα έμφαση κυρίως στους χριστιανικούς ναούς της Πόλης. Τι θα ήταν άλλωστε η Πόλη δίχως τις εκκλησιές, την βυζαντινή κληρονομιά και την παρουσία του Ελληνισμού; Φυσικά αυτό το ερώτημα είναι ρητορικό και είναι σαν να ρωτάμε πως θα ήταν η ημέρα δίχως τον ήλιο.

Η παρουσίαση ξεκινά με την Αγιά-Σοφιά παραθέτοντας την ίδια φωτογραφία με τον άγνωστο φωτογράφο του παρελθόντος, ο οποίος με όμορφη καλλιτεχνική προσέγγιση θέλησε να την παρουσιάσει μέσα από την πύλη του κουλιγιέ του τεμένους Σουλτάναχμέτ. Μέσα από την πύλη, που βάζει ορατά όρια, ξανοίγεται το αρχιτεκτονικό θαύμα της Αγίας Σοφίας που η σοφία δημιουργίας του μοιάζει να καταργεί όρια, φυσικούς νόμους και να συνδέει αρμονικά τον επίγειο κόσμο με τον επουράνιο.

Τότε...η Αγία Σοφία με διαφορετική εξωτερική διακόσμηση από τον Ελβετό Fossati. Σε μια περιοχή αρκετά φτωχική την εποχή που τραβήχτηκε η φωτογραφία. Στις μέρες μας τα κάρα και τα άλογα εξέλειψαν και την θέση τους πήραν οι τουρίστες.

Περίπατος στο Karaköy

Υπάρχουν αρκετές Πολίτικες συνοικίες που παρότι κατά το παρελθόν υπήρξαν ιδιαίτερα σημαντικές, στις μέρες μας έχουν κάπως καταπέσει τόσο στην σπουδαιότητά τους όσο κυρίως στην φήμη και στην συνειδήσεις των ανθρώπων. Σε αυτό οφείλεται, εκτός των άλλων, η ιστορική λήθη των περισσοτέρων αλλά και ο επιφανειακός τρόπος σκέψης και αντίδρασης των ανθρώπων. Μία τέτοια συνοικία είναι το Κάρακιόι και σήμερα είχα την χαρά να κάνω έναν απολαυστικό περίπατο δίχως συγκεκριμένους σκοπούς, απλά θέλοντας να έρθω σε επαφή με μερικές από τις πτυχές της Πόλης, να νοιώσω το παρόν, να αφουγκραστώ την λαμπρότητα του παρελθόντος, να υποθέσω τις εξελίξεις για το μέλλον...με λίγα λόγια: να "συνομιλήσω" μαζί της.

Μερικά από τα χαρακτηριστικά κτίρια του Karaköy. Ένδοξα κτίσματα του παρελθόντος φορώντας την φορεσία της παραμέλησης

Σημείο αναφοράς της ιστορικότητας της περιοχής είναι οτι κατοικούνταν ήδη από τα προβυζαντινά χρόνια. Εδώ υπήρχε οικισμός με το όνομα Συκαί και όσες φορές σκεφτώ την ονομασία, φαντάζομαι την κατηφορία του Πέραν πολλές χιλιάδες χρόνια πριν με λιγοστά αρχαία κτίσματα και καταπράσινη, με τις συκιές να φτάνουν ως τα όρια της θαλάσσης και να ερωτοτροπούν πότε με τα ήρεμα νερά του Κεράτιου και πότε με τις απρόβλεπτες διαθέσεις του Βοσπόρου.
Κατά την βυζαντινή περίοδο η περιοχή αποτέλεσε την καρδιά του ιστορικού Γαλατά και σαν τρίτη και τελευταία ονομασία χρησιμοποιείται ως Καρακιόι, πιθανότητα λόγω των Καραιτών, μίας εβραικής κοινότητας που εγκαταστάθηκε στην περιοχή.

Η εκκλησία Χ

Υπάρχουν περιπτώσεις που έχω βρεθεί εκατοντάδες φορές σε ένα σημείο και έχω παρατηρήσει κάτι, έχοντας την διάθεση να το δω καλύτερα. Παρ'όλα αυτά για διαφόρους λόγους η επιθυμία μου δεν γίνεται πάντα πράξη. Συνήθως αυτό συμβαίνει διότι δεν έχω την επιθυμητή πρόσβαση αλλά παράλληλα πρέπει να παραδεχτώ ότι στέκομαι πάντα τυχερός και αργά ή γρήγορα παρουσιάζεται η κατάλληλη ευκαιρία για να δω από κοντά όλα αυτά που κατα καιρούς κίνησαν το ενδιαφέρον μου.

Σε μια τέτοια περίπτωση ανήκει και η εκκλησία που βρίσκεται πολύ κοντά στην αρχή της İstiklal. Την ανακάλυψα τυχαία εδώ και πάρα πολύ καιρό στην προσπάθειά μου να αποφύγω τις χιλιάδες κόσμου που ανεβοκατεβαίνουν στην κεντρική αρτηρία του Πέραν. Όταν η πολυκοσμία της Ιστικλάλ γίνεται ανυπόφορη, κινούμαι πάντα στα παράλληλα δρομάκια και πάντα είχα την διάθεση να σταθώ για λίγο και να μάθω περισσότερα για αυτόν τον ναό. Ακολουθώντας λοιπόν την τύχη μου, τούτη την φορά κατάφερα να εισέλθω και να δώ από κοντά αυτή την άγνωστη εκκλησία, την εκκλησία Χ όπως μου άρεσε να την αποκαλώ.

Η πρόσοψη της εκκλησίας Χ. Αμέτρητες φορές έβρισκα τις πόρτες κλειστές αλλά και πάλι η τύχη μου χαμογέλασε

Περνώντας αμέτρητες φορές απ'έξω μα πάντα με τις πόρτες κλειστές, είχα σχεδόν εγκαταλείψει την ιδέα να την επισκεφθώ. Προσπαθώντας για ακόμη μια φορά να γλυτώσω από την πολυκοσμία, βρέθηκα να περπατώ έξω από αυτήν και αντικρίζοντας τις ανοιχτές πόρτες του μαντρότοιχου, δεν θα άφηνα με τίποτα την ευκαιρία να πάει χαμένη.
Ρωτώντας έναν Τούρκο που γυρόφερνε στον αυλόγυρο σαν φύλακας ή επιστάτης, μου αποκρίθηκε πως πρόκειται για καθολική εκκλησία. Μάλλον πρέπει να πάψω να ρωτώ και να εμπιστευτώ περισσότερο τα μάτια και τις εμπειρίες μου διότι εισερχόμενος στο εσωτερικό της, κατάλαβα οτι εδώ είναι όλα λίγο διαφορετικά, μπερδεμένα και με πολλές επιρροές.
Πρώτα απ΄όλα η αρμενική επιγραφή μου έδωσε το πρώτο στοιχείο οτι δεν πρόκειται για καθολικό ναό. Ταυτόχρονα όμως έχοντας ήδη επισκεφθεί κατά το παρελθόν μια αρμένικη εκκλησία, σχεδόν απέναντι από τον Άγιο Δημήτριο Ξηροκρήνης, εκεί όλα ήταν περισσότερο σκυθρωπά και με σκοτεινότερα χαρακτηριστικά απ'ότι εδώ. Άρα κάτι ήταν διαφορετικό.
Επιπλέον εδώ υπήρχαν κάμποσα αγάλματα τριγύρω μου και με έβαλαν σε νέους περισυλλογισμούς. Τότε ήταν που μου κατέβηκε η ιδέα: Η εκκλησία Χ είναι μια αρμενοκαθολική εκκλησία!

Επίσκεψη στον ναό των Αγίων Πέτρου και Μάρκου

Ένα χαρακτηριστικό της περιπλάνησης μου στην Πόλη είναι οτι κάθε φορά θα υπάρχει κάτι νέο προς ανακάλυψη. Και ενώ οι ιδιαιτερότητες μοιάζουν να είναι ατελείωτες, η Πόλη φροντίζει να μου τις αποκαλύπτει σταδιακά και στον βαθμό ετοιμότητάς μου. Είναι σαν οι μαχαλάδες και οι απέραντοι δρόμοι της να είναι το κορμί της και εκείνη σαν γλυκιά αγαπητική φροντίζει να μου φανερώνει κάθε φορά από μια νεα πτυχή του σώματός της.
Ακόμα λοιπόν κι αν έχω περπατήσει δεκάδες φορές σε ορισμένα σημειά, αρκεί ένα επιπλέον στενάκι που μέχρι πρότεινος δεν είχα ακολουθήσει για μια καινούρια εξερεύνηση. Αυτή την φορά ακολούθησα αυτόν τον νέο δρόμο και βρέθηκα στην βυζαντινή εκκλησία των Αγίων Πέτρου και Μάρκου.

Η βυζαντινή εκκλησία των Αγίων Πέτρου και Μάρκου, στις μέρες μας ακούει στο όνομα Atik Mustafa Paşa

Η ιστορικότητα αυτού του ναού είναι ανατριχιαστική διότι υπάρχει για περισσότερα από 1100 έτη!

Μεσ'την εκκλησιά να κοιτώ τα άστρα

Από την πρώτη στιγμή που βρέθηκα στην Πόλη, κυριεύτηκα από μια πρωτόγνωρη επιθυμία να επισκεπτώ, να γνωρίσω και να προσκυνήσω ιερούς ναούς και Αγιάσματα. Για μένα ήταν κάτι πρωτόγνωρο καθώς μέχρι πρότινος δεν είχα νοιώσει στην ζωή μου αυτήν την επιθυμία και δεν θεωρούσα τον εαυτό μου τακτικό επισκέπτη και προσκυνητή ιερών ναών. Πλέον επισκέπτομαι εκκλησίες, αναζητώ ιερά προσκυνήματα και ανακαλύπτω "τις αρτηρίες" της Βασιλεύουσας, τα Αγιάσματά της. Στόχος μου είναι κάποια μέρα να κατορθώσω να τα επισκεπτώ όλα και να νοιώσω απέραντη χαρά, θρησκευτική θαλπωρή και κατάνυξη. Είναι άλλωστε και αυτή μία από τις πολλές διόδους ώστε να μπορέσω να νοιώσω όσο πληρέστερα μπορώ στην ψυχή και στην νόησή μου την μοναδική Πόλη.
Η αναζήτηση με έφερε τούτη την φορά στο προάστειο του Αγίου Στεφάνου, με σκοπό να επισκεφτώ την εκκλησία που υπάρχει εκεί. Επιπλέον ήταν η πρώτη φορά που επισκέφτηκα εκκλησία σε μή πρωινή ώρα και τελικά άξιζε, διότι το εκθαμβωτικό κάλλος του ναού σε συνδυασμό με τον φωτισμό με συνεπήρε και κυριολεκτικά απόμεινα μόνος να κοιτώ τα...αστέρια.

Το βόρειο κλίτος του Αγίου Στεφάνου, ένας ναός απέραντης ομορφιάς

Ο ναός είναι αφιερωμένος στον Άγιο Στέφανο επειδή σε εκείνο το μέρος προσάραξε το καράβι που μετέφερε τα οστά του Αγίου Στεφάνου του Πρωτομάρτυρα από τα Ιεροσόλυμα στην Κωνσταντινούπολη και λόγω κακοκαιρίας αναγκάστηκε να σταματήσει εκεί. Τα Ιερά Λείψανα μεταφέρθηκαν σε εκκλησία που αφιερώθηκε σε Αυτόν όπως και όλο το χωριό. Από τότε πέρασαν αιώνες και άλλαξαν τόσα πολλά. Η ομορφιά του προαστείου όμως παρέμεινε και ο ναός του Αγίου Στεφάνου δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση.

Ανακαίνιση, ανάπλαση, αναδιαμόρφωση...ανάθεμα

Πολλές φορές οι λέξεις που χρησιμοποιούνται για να καταδείξουν ή να περιγράψουν μια κατάσταση, διαφέρουν από τόπο σε τόπο ή από χώρα σε χώρα. Παρ'ότι λοιπόν οι λέξεις είναι παντού οι ίδιες, εκείνο που αλλάζει είναι ο τρόπος που αυτές κατανοούνται αλλά και που μετουσιώνονται σε πράξεις.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα διαφοροποίησης των ίδιων εννοιών θα μπορούσαμε να δούμε στην περίπτωση της Ελλάδας στις λέξεις ανάπτυξη, αναδιάρθρωση, πρόοδος, επανεκκίνηση και ευημερία. Είναι περιττό να γράψω για το πόσο αρνητικά βιώνετε στην καθημερινότητά σας όλες αυτές τις θετικές λέξεις μα θέλω απλά να δώσω ένα παράδειγμα και να προσθέσω πως κάπου αλλού οι ίδιες λέξεις πιθανόν να είχαν διαφορετική πρακτική εφαρμογή.
Αφού οι λέξεις λοιπόν έχουν διαφορετική "χροιά" από χώρα σε χώρα, έτσι και στην περίπτωση της Τουρκίας υπάρχουν αρκετές διαφοροποιήσεις. Παρατηρώντας τις αλλαγές που συντελούνται στην Πόλη τα τελευταία χρόνια που βρίσκομαι εδώ, θα σταθώ σε μερικές λέξεις όπως αναδιαμόρφωση, ανάπλαση, ανακαίνιση και θα τις συνδυάσω με το αρχιτεκτονικό ποίημα του μεγάρου Σερκίλντοριγιάν. Πάμε να δούμε λοιπόν πως αντιλαμβάνονται ορισμένοι τις λέξεις αυτές και την πρακτική εφαρμογή τους.

Το μέγαρο Serkildoryan δίπλα από το Σισμανόγλιο Μέγαρο σε παλαιότερη φωτογραφία. Θυμάστε ακόμα την όψη του;

Διότι στις μέρες μας όλα έχουν επικαλυφθεί προκειμένου να αναπλασθεί ο χώρος. Οι περαστικοί αντιλαμβάνονται οτι κάτι αλλάζει αλλά δεν πολυνοιάζονται για τον ακριβή τρόπο. Δεξιά η είσοδος του μεγάρου...

...ξανά η είσοδος του μεγάρου από το..."εσωτερικό". Αυτό πλέον είναι το Σερκίλντοριγιάν. Το σοκ μου τεράστιο

Τα μεζεδάκια της πεθεράς Νο.2

Πιστεύω πως οι περισσότεροι από εσάς έχετε κατανοήσει την σημασία και τον ρόλο του φαγητού στην Πόλη. Φυσικά δεν αναφέρομαι μόνον στην ποικιλία και την ιδιαιτερότητα των πιάτων και των γεύσεων που οφείλονται στην, άλλοτε, πολυπολιτισμικότητα της Πόλης. Γιατί ακόμα και αν το "μωσαικό" των ανθρώπων αλλοιώθηκε, παρ'όλα αυτά ο ρόλος του φαγητού παρέμεινε ανέπαφος. Όταν αλλού το φαγητό έχει καταστεί πλέον μία απλή διαδικασία για να γεμίζει το στομάχι, εκπληρώνοντας βιολογικές ανάγκες, στην Πόλη είναι "ο μεσολαβητής" ανάμεσα στις ανθρώπινες σχέσεις, κάνει τους ανθρώπους να κοινωνούν μεταξύ τους, με την κυριολεκτική έννοια της λέξης και όχι με το επιφανειακό: "Πολύ νόστιμο, να μου δώσεις την συνταγή να το φτιάξω και εγώ...την άλλη συνταγή στο πρωινάδικο την είδες;". Εδώ το φαγητό δεν είναι το επίκεντρο του ενδιαφέροντος για να καλύψει όλα όσα λείπουν από τις σχέσεις των ανθρώπων αλλά τους φέρνει πιο κοντά, τους κάνει να κοιτούνται στα μάτια και ενίοτε εκεί που οι άνθρωποι θέλουν να πουν πολλά αλλά δεν βρίσκουν τα λόγια, εκείνο αναλαμβάνει τούτον τον ρόλο και μιλά για λογαριασμό τους.

Με αυτές τις σκέψεις κατευθυνόμουν στο σπιτικό της πεθεράς μου, γνωρίζοντας εκ των προτέρων τον εγκάρδιο τρόπο υποδοχής της, τις μυρωδιές που θα με περικύκλωναν, το στολισμένο με πιάτα τραπέζι της αλλά και την ιεροτελεστία που το συνοδεύει και που υποδηλώνει πολλά.

Σούπα λαχανικών με μία κουταλιά πικάντικου λαδιού από μπούκοβο σε σχήμα καρδιάς. Λέτε να σχηματίστηκε τυχαία ή να έβαλε το χεράκι της η πεθερά μου;

Στην Πολίτικη κουζίνα τον ρόλο καλωσορίσματος έχουν οι σούπες, που σε δεκάδες ποικιλίες και γεύσεις σερβίρονται όλες τις εποχές του χρόνου. Μια σούπα στην αρχή του γεύματος ή του δείπνου είναι ότι ο πρόλογος για ένα βιβλίο και εκτός από την ευχάριστη διέγερση του στομάχου είναι ο καταλύτης που φέρνει τους ανθρώπους ακόμη πιο κοντά στο τραπέζι.