Σάββατο 8 Ιουνίου 2013

Επίσκεψη στην Μονή Παμμακάριστου

Στην Πόλη υπάρχει μια κατηγορία ενδόξων και ιστορικών ναών που όμως κυρίως λόγω του σημείου που βρίσκονται, δεν απολαμβάνουν και την πρέπουσα επισκεψιμότητα. Επιπλέον φταίει και ο τρόπος που τα ταξιδιωτικά γραφεία κατανέμουν το πρόγραμμα των επισκέψεων αλλά και η νοοτροπία πολλών επισκεπτών που θεωρούν σωστό να δούν και να ανακαλύψουν την Βασιλεύουσα μέσα από ένα ταξιδιωτικό λεωφορείο και με επιλεγμένες στάσεις. Ευτυχώς εγώ ποτέ δεν είχα την ευκαιρία να κάνω κάτι τέτοιο και από την πρώτη στιγμή που βρέθηκα εδώ, ανακάλυψα την Πόλη περπατώντας. Ένα από τα σημεία που με χαρά διασχίζω και βρίσκομαι ξανά και ξανά είναι οι φτωχογειτονιές του Fatih και το στενάκι που οδηγεί στην ιστορική Μονή Παμμακάριστου.
Η Μονή Παμμακάριστου! Σπάνια ομορφιά που σαγηνεύει
Το χτίσιμο και επέκταση της Μονής συνέβη σταδιακά και ξεκινά από ένα μέλος της οικογενείας των Κομνηνών. Σε αυτό το αρχικό κτίσμα ο Μιχαήλ Γλαβάς Δούκας Ταρχανιώτης έχτισε την Μονή το 1294, για να προσθέσει, μετά τον θάνατό του, η γυναίκα του, Μαρία Δούκαινα, το παρεκκλήσι.
Με θέα τις φτωχογειτονιές του Fatih, το Φανάρι και την Μεγάλη του Γένους Σχολή
Η Μονή διαθέτει αξιοζήλευτη κεραμόπλαστη διακόσμηση
Στον χώρο της Μονής υπάρχουν τάφοι αυτοκρατόρων και μελών της οικογενείας των Κομνηνών και των Παλαιολόγων, όπως επίσης και ο τάφος του Μιχαήλ Γλαβά στο παρεκκλήσι καθώς και πλήθος αριστοκρατών της εποχής μετά την Άλωση. Πόσοι τάφοι και πόσα λείψανα αυτοκρατόρων και σπουδαίων ανθρώπων βρίσκονται ξεχασμένα στα αγιασμένα χώματα της Πόλης είναι ασύλληπτο να το χωρέσει ο απλός νους. 
Στην σπουδαιότητα της Μονής προσθέτεται το γεγονός πως η Παμμακάριστος παρέμεινε στα χέρια των Ελλήνων και μετά την Άλωση και απ'το 1456 αποτέλεσε την έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Μάλιστα υπάρχει ο θρύλος που θέλει τον Μωάμεθ τον Πορθητή να συναντιέται εδώ με τον Γεννάδιο Σχολάριο και να συζητούν πολιτικά και θρησκευτικά θέματα καθώς και ζητήματα γύρω από τα προνόμια της εκκλησίας. 131 χρόνια παρέμεινε εδώ η έδρα ώσπου ακολούθησε η βίαια εκδίωξη και η μετατροπή σε τζαμί.
Η Παμμακάριστος από την ανατολική πλευρά με το κτίσμα δεξιά να είναι μεταγενέστερο και για τις ανάγκες του mihrab

Νωπογραφία από το εσωτερικό του παρεκκλησίου που απεικονίζει τους 3 μάγους
Απομεινάρια fresco σε πολλά σημεία
Απ'το 1951, αμερικάνοι συντηρητές έφεραν ξανά στην επιφάνεια τα υπέροχα ψηφιδωτά του παρεκκλησίου που με την στιλπνότητα και την ποικιλία των χρωμάτων τους με εντυπωσίασαν, μαγνητίζοντας την ματιά μου προς τα πάνω. Το εσωτερικό συμπληρώνεται με πανέμορφα λεβητοειδή κιονόκρανα, μάρμαρα και λεπτομερέστατη κεραμικόπλαστη διακόσμηση.
Ψηφιδωτό από τα νότια ημιτρούλια
Ο τρούλος με τον Παντοκράτορα, τα υπόλοιπα καταπληκτικά ψηδιδωτά και τον κίονα που διατηρεί ακόμα λίγο από το αρχικό του χρώμα!
Τα αριστουργήματα των ψηφιδωτών εντυπωσιάζουν τόσο καλλιτεχνικά όσο και ως μέσο θρησκευτικής έκφρασης

Λεβητοειδές κιονόκρανο. Η επίπεδη γλυπτή διακόσμηση αποτελεί τον κατεξοχήν βυζαντινό τύπο κίονα
Αρχιτεκτονικά ο ναός διαθέτει τριπλό ιερό βήμα με ημιθούλια που ουσιαστικά δίνουν την εντύπωση πως είναι ανεξάρτητα μεταξύ τους. Έτσι ο επισκέπτης αρχικά νομίζει πως βρίσκεται στον κυρίως χώρο της Παμμακάριστου μα ουσιαστικά βρίσκεται μόνον στο νότιο παρεκκλήσι που είναι αφιερωμένο στον Χριστό Υπεράγαθο. Ο κυρίως ναός της Μονής είναι ακόμα τζαμί και υπάρχει διαφορετική είσοδος για εκεί και μόνον το παρεκκλήσι με τα ψηφιδωτά λειτουργεί ως μουσείο.
Ο τρούλος με τον Χριστό Παντοκράτορα και τους προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης
Άγιοι της Εκκλησίας
Διακοσμητική κόγχη, χαρακτηριστικό αρχιτεκτονικό μέσο εκείνης της περιόδου με συνοδεία μαρμάρινης διακόσμησης

Ψηφιδωτό που απεικονίζει την Βάπτιση του Ιησού
Ο τρούλος είναι ένα πραγματικό ψηφιδωτό αριστούργημα
Στο ημιθούλιο του ιερού βήματος υπάρχει ο Χριστός Υπεράγαθος και δίπλα του βρίσκεται η Θεοτόκος και ο Ιωάννης ο Πρόδρομος σχηματίζοντας την Δέησην. Το ψηδιδωτό διακοσμείται από επιγραφή και αφιέρωμα της Μαρίας Δούκαινας και μετέπειτα μοναχής Μάρθας στον σύζηγο Μιχαήλ Γλαβά. Τριγύρω υπάρχουν οι 4 Αρχάγγελοι.
Ο Χριστός Υπεράγαθος, ο σχηματισμός της Δέησης, οι Αρχάγελλοι και η επιγραφή της μοναχής Μάρθας

Έχω επισκεφθεί την Παμμακάριστο τόσες πολλές φορές μα παρ'όλα αυτά είχα μια επιπλέον ανεκπλήρωτη επιθυμία: να επισκεφτώ τον κυρίως ναό της Μονής που ακούει στο όνομα Fethiye Camii, δηλαδή τζαμί της Νίκης, εξαιτίας του νικηφόρου πολέμου εναντίον την Γεωργίας και του Αζερμπαιτζάν. 
Ο επιμένων νικά ως φαίνεται και επιτέλους κατάφερα να εισέλθω κι εκεί, εκπληρώνοντας και αυτόν τον σκοπό μου. Ο χώρος βέβαια έχει υποστεί πάμπολες αλλοιώσεις και εκτός από ελάχιστες μικρές λεπτομέριες τίποτα δεν μαρτυρά την εκκλησιαστική καταγωγή του ναού. Μόνον το σημείο που βρίσκεται το μιχράπ, η περίεργη τοποθέτηση του μιμπέρ και μικρές οικοδομικές πινελιές ήταν αυτά που κατάφερα εγώ να παρατηρήσω. Εντύπωση μου προκάλεσαν τα πολλά και ογκώδη στηρίγματα αλλά και το γεγονός ότι αναγκάστηκαν να κατασκευάσουν επιπλέον κτίσμα για την τοποθέτηση του σημείου που δείχνει προς την Μέκκα.
Στο εσωτερικό της Μονής Παμμακάριστου. Όλα μετατραπόμενα στις απαιτήσεις της μουσουλμανικής θρησκείας. Στο βάθος ο ναός επεκτείνεται προς τα δεξιά λόγω της θέσης του Μιχράπ
Ο μεγάλος τρούλος της Παμμακάριστου με τα τόξα και τις αψίδες...κάτι μαρτυρά
Το Mimber τοποθετημένο κι αυτό λοξά και μισοκρυμμένο υπό τον εσωνάρθηκα
Περπατώντας στο εσωτερικό του Φετιγιέ τζαμί βεβαιώθηκα ότι και εδώ υπάρχουν πολλές υπόγειες στοές και οτι το δάπεδο έχει υπερυψωθεί σε πολλά σημεία με την προσθήκη ξύλινου πατώματος. Στο σημείο μάλιστα όπου πιθανόν βρισκόνταν το Άγιασμα του ναού, το ξύλινο δάπεδο υποχώρησε τόσο πολύ, που φοβήθηκα μήπως βρεθώ καταγκρεμισμένος στα υπόγεια της Παμμακάριστου!
Τύμπανα, κόγχες, καμπύλες και κεραμικές διακοσμήσεις είναι το γνώρισμα της Παμμακάριστου
Ποιητικές επιγραφές περιτριγυρίζουν τον ναό
Βγαίνοντας έξω δεν μπορούσα να μην ξαναθαυμάσω τον ναό και τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του. Οι πολλές καμπύλες, οι κόγχες, τα αετώματα και ο ανηψωμένος τρούλος εξαιτίας του τυμπάνου είναι ιδιαιτερότητες που διεγείρουν την φαντασία και δίνουν ζωντάνια στο οικοδόμημα. Σε αυτό προσθέτεται και η επιγραφή του ποιητή Μανουήλ Φιλή που διακοσμεί περιμετρικά τον ναό και δίνει την τελευταία πινελιά σε αυτό το αρχιτεκτονικό, καλλιτεχνικό και ιστορικό μεγαλείο.


Οι στιγμές που μπορεί να παραμείνει κάποιος στην Μονή Παμμακάριστου ποικιλούν. Για κάποιους αρκούν 10 λεπτά, για άλλους όμως χρειάζονται αρκετές ώρες ώστε να καταφέρει να θαυμάσει κάθε σπιθαμή και να ανακαλύψει όλα αυτά που θα χορτάσουν την "δίψα" της καρδιάς του. 
Το μόνο σίγουρο είναι ότι η πραγματική επαφή με την Πόλη και η συνειδητοποίηση της σημασίας της πραγματοποιείται δίχως πολυμελής τουριστικές ομάδες και πούλμαν, μα με απέραντο ποδαρόδρομο και μάλλον με λιγοστή παρέα ή μοναξιά. Ίσως τότε η Πόλη θελήσει να "συνομιλήσει" μαζί σας και να σας παρουσιάσει την πραγματική της υπόσταση. Ίσως να ανοίξει την αγκαλιά της και να σας προσκαλέσει σε ένα ταξίδι σε άλλες διαστάσεις. Εγώ πάντως νοιώθω πολύ τυχερός και χαρούμενος που έχω εισέλθει στην θαλπωρή της και κάθε μέρα βυθίζομαι όλο και πιο βαθειά μέσα της...

17 σχόλια:

  1. Χρήστος Ι.Δρούγκας - Ναύπλιον09 Ιουνίου, 2013 00:21

    Θοδωρή, καλησπέρα
    Η ανάρτησή σου εξαίρετη. Η Παμμακάριστος είναι από τά πιό καλά διατηρημένα βυζαντινά μνημεία της Πόλης.
    Είχα τήν τύχη τό 2000 νά επισκεφθώ- με πολύ
    δυσκολία και πληρώνοντας- τό παρεκκλήσιο μέ τά
    θαυμάσια ψηφιδωτά.Εμεινα έκπληκτος με τήν
    ομορφιά τους και το καλό επίπεδο διατήρησης.Τότε
    δεν άνοιγαν εύκολα [να φανταστείς ότι τα κλειδιά
    τά έφεραν από τις υπηρεσίες στήν Αγ. Σοφία]. Τό
    2003 δεν μας άνοιξαν. Τώρα πως λειτουργεί ; Με
    ενδιαφέρει για μελλοντική επίσκεψη μέ φίλους.
    Με το τεράστιο επίγραμμα, με τα καλλιγραφικά γράμματα γύρω από τό παρεκκλήσιο , η Μαρία
    Δούκαινα εκφράζει τόν πόνο της για τό θάνατο του
    συζύγου της και κτίτορος Μιχαήλ Ταρχανιώτη, σε
    ποίηση, όπως έγγραψες, του πολύ γνωστού Εμμαν.
    Φιλή.
    Από τα εναπομείναντα ψηφιδωτά μπορεί κανείς να
    πάρει μία πολύ καλή ιδέα για την λάμψη και την ποιότητα, το ύφος και την σωστή τεχνική, την
    παιδεία και την έκφραση της Αναγεννήσεως τών
    Παλαιολόγων.
    Εύχομαι ολοκαρδίως να μάς ταξιδεύεις πάντοτε
    με αναρτήσεις σάν αυτή.
    Χ ρ ή σ τ ο ς



    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Χρήστο καλησπέρα και ευχαριστώ για την συμμετοχή.
      Ο χώρος λειτουργεί κανονικότατα με ωράριο μουσίου και μόνον τις Τετάρτες είναι κλειστά, αν θυμάμαι καλά και ακολουθώντας την τακτική του κλεισίματος μια μέρα την βδομάδα. Είσοδος 5 λίρες.
      Ο χώρος βρίσκεται σε καλή κατάσταση και τριγύρω είναι καθαρά,όπως μπορείς να διαπιστώσεις από τις φωτογραφίες.
      Διαβάζοντάς σε, διαπιστώνω τις αλλαγές που συνέβησαν πάνω σε τέτοια ζητήματα, ελεω χρήματος και τουριστικής αξιοποίησης βεβαίως.
      Πολλά χαιρετίσματα και τα λέμε και πάλι σύντομα.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  2. Επιτέλους μπορούν - έστω και ελέω χρήματος και αξιοποίησης - οι Ρωμηοί να δούν
    ένα τέτοιο μνημείο, μετά από πολλά [αλήθεια, πόσα ;] χρόνια.
    Με χαροποίησαν οι πληροφορίες σου και σ΄ευχαριστώ πολύ.
    Χ ρ ή σ τ ο ς

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Τέλεια, Θοδωρή, την περίμενα πώς και πώς αυτή την ανάρτηση!
    Ήθελα να συμπληρώσω την εικόνα της Παμμακαρίστου με το να δω τις φωτογραφίες σου από το εσωτερικό του τζαμιού. Όπως και να το κάνουμε, άλλη εικόνα έχουν τα τζαμιά που έχουν προέλθει από βυζαντινές εκκλησίες, είναι πιο γεμάτα, έχουν κάτι να πουν, παρά την ανθρώπινη επέμβαση.
    Μπράβο, πολύ ενδιαφέρουσα επιλογή θέματος. Άξιζε τον κόπο που επέμενες για να μπεις στο τζαμί!
    Ευχαριστώ πολύ, τα λέμε ξανά!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλησπέρα Μαρία μου και να ξέρεις ότι σε είχα στον νού μου καθώς έγραφα αυτήν την ανάρτηση. Ευχαριστώ που είχες την υπομονή να περιμένουμε απ'έξω για να βρω την ευκαιρία να τρυπώσω στο τζαμί.
      Όντως η κατηγορία των τζαμιών που αρχικά ήταν εκκλησίες είναι πιο ιδιαίτερα.
      Σε ευχαριστώ κι εγώ που έγραψες και θα τα πούμε και πάλι σύντομα.
      Καλό βράδυ σε 'σένα και στο Περιστέρι.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
    2. Με συγκινείς και μόνο που τα λες! Νιώθω τυχερή που κάναμε αυτόν τον μεγάλο περίπατο με καθοδηγητή εσένα, το ίδιο ισχύει και για τα υπόλοιπα μέλη της παρέας. Να είσαι πάντα κάλα. Καλό βράδυ και καλή αναζήτηση!

      Διαγραφή
  4. ΘΟΔΩΡΗ ΓΕΙΑ ,ΑΛΛΗ ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΡΕΠΗ ΝΑ ΣΕ ΣΥΓΧΑΡΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΟΒΕΡΗ ΑΛΛΑ ΠΑΝΩ ΑΠΟΛΑ ΖΩΝΤΑΝΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΠΟΥ ΜΑΣ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙΣ ΜΕ ΤΙΣ ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΕΣ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ.ΧΙΛΙΑ ΜΠΡΑΒΟ ΚΑΙ ΣΥΝΤΟΜΑ ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΜΕ ΝΕΑ ΑΝΑΡΤΗΣΗ.ΜΙΧΑΛΗΣ ΝΕΜΕΑ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ευχαριστώ Μιχάλη! Την ανάρτηση για την Παμμακάριστο την είχα αρκετούς μήνες στην σκέψη μου. Ήθελα όμως οπωσδήποτε να μπω και στο τζαμί προτού γράψω το θέμα. Διαφορετικά θα ήταν ελλειπής και μόνο με το παρεκκλήσι έχει αναρτηθεί και σε άλλα ιστολόγια.
      Πολλούς χαιρετισμούς και ευχαριστώ για την αγάπη που δείχνετε. Είναι κινητήριος δύναμη για το μέλλον.
      Καλό βράδυ στην Νεμέα

      Διαγραφή
  5. Μπράβο! Μπράβο! Μπράβο!

    ΥΓ. Τὶς προάλλες, ὅταν συνελήφθη ὁ Ἕλληνας, μὲ κυρίευσε ἕνας φόβος... Δόξα τῶ Θεῶ δὲν ἤσουν ἐσύ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Γειά σου Νίκο μου! Τέτοια μέρη της Πόλης οφείλουν να επισκεφτούν όλοι όσοι έρχονται στην Πόλη.
      Τώρα για το θέμα της σύλληψης....πρώτα απ'όλα έτσι όπως κυκλοφορώ με τα ωραία μου λευκά καλοκαιρινά ρούχα και την φωτογραφική μηχανή παραμάσχαλα, είμαι απόλυτα καμουφλαρισμένος ως περιέργος και ελαφρώς τα'χω χαμένα τουρίστας!!! Επιπλέον τέτοιες επιχειρήσεις συλλήψεων γίνονται κυρίως τα βράδυα που εγώ σαν καλό και παντρεμένο παιδί τα περνώ στο σπιτάκι μου.
      Επίσης αυτές τις μέρες και στιγμές στο Τάξιμ ψιλομαγειρεύονται πράγματα και καταστάσεις που τα αργά τα βράδια δεν είναι και ότι καλύτερο να βρίσκεται κανείς γύρω από το πάρκο
      Καλό βράδυ και ευχαριστώ πολύ για το ενδιαφέρον.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  6. Θοδωρή, εξαιρετικό άρθρο,συγχαρητήρια και σε πληροφορώ ότι σε πολύ κοντινή απόσταση από την Μονή Παμμακαρίστου υπάρχει ο Ναός του Αγίου Ιωάννη εν τω Τρούλλω καθώς και η Μονή Μανουήλ, στο δρόμο για την Μονή της Χώρας στην περιοχή Draman.Επίσης η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Παμμακαρίστου βρίσκεται στο Πατριαρχείο.Η εικόνα μεταφέρθηκε εκεί από την Μονή Παμμακαρίστου πριν πολλά χρόνια όταν η Μονή μετατράπηκε σε τζαμί.Τάσος,θεσ/νικη

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Γειά σου Τάσο μου και σ'ευχαριστώ πολύ.Τα έχω επισκεφτεί τα άλλα 2 σημεία ήδη. Στο μέλλον θα γίνει μια αναφορά και γι'αυτά.
      Όσο για την Εικόνα της Παμμακαρίστου σε προτρέπω να διαβάσεις και την ανάρτηση που έχω δημοσιεύσει για το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τον Αγ. Γεώργιο.
      Πολλούς χαιρετισμούς στην Θεσσαλονίκη και τα λέμε πάλι σύντομα.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  7. Καλησπέρα Θοδωρή!

    Μπράβο σου πολύ όμορφη και με λεπτομέρειες η περιγραφή σου. Αναπολώ και γω την ημέρα που την επισκέφθηκα, ήταν μια ωραια, ηλιόλουστη ημέρα αλλά μέχρι να τη βρούμε φάγαμε μια ψιλοπίκρα...Άξιζε όμως η ταλαιπώρια!

    Ξέρεις όταν διάβασα το φυλλάδιο που ειχανε μέσα στην εκκλησιά με εντυπωσίασε πως κατα καποιο τρόπο καλά που οι Αμερικανοι ασχολήθηκαν και μπορούμε και βλέπουμε τα εξαιρετικά ψηφιδωτά. Το τζαμί το πετύχαμε ανοιχτό λόγω της προσευχής που γινοταν εκεινη την ωρα. Δεν μπήκα, αλλά μπήκαν μέσα οι γυναίκες...

    Να εισαι καλά και να προσέχεις!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Καλησπέρα Γιώργο και σ'ευχαριστώ...
    Φυσικά οι Αμερικάνοι επιστήμονες θα έκαναν την αποκατάσταση γιατί ειδικά εκείνες τις περιόδους δεν υπήρχε καμμιά τεχνογνωσία στο προσωπικό της Τουρκίας. Πριν από εκείνες τις δεκαετίες έγιναν αρκετές φορές έγιναν απόπειρας αποκατάστασης μνημείων από τους Τούρκους με αποτελέσματα που μάλλον εβλαψαν τα μνημεία παρά τα αναστήλωσαν.
    Να περνάς καλά και να έχεις καλές επόμενες επισκέψεις στην Πόλη.
    Θοδωρής

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Καλώς σε βρήκα! Άρχισα από το "φαγάδικο της γειτονιάς σου" και βρέθηκα στην Παμμακάριστο--άριστες εντυπώσεις, πανέμορφο και πλούσιο ιστολόγιο, καλή συνέχεια!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Καλημέρα, Χρόνια Πολλά,
    Μήπως ξέρετε τις ώρες επίσκεψης στο Μπαλουκλί και τη Μονή της Χώρας;
    Ευχαριστώ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Μονή της Χώρας, 09:00 με 16:30 εκτός από Τετάρτες.
      Στο Μπαλουκλί, φροντίστε να είστε μέχρι αργά το μεσημέρι.
      Καλό σας βράδυ

      Διαγραφή