Τότε και τώρα Νο.7

Μια από τις αγαπημένες μου ασχολίες κατά την διάρκεια των περιπλανήσεών μου παραμένει η φωτογράφιση, με σκοπό την σύγκριση της Πόλης του οθωμανικού παρελθόντος με την όψη των ημερών μας. Εγχείρημα αρκετά απαιτητικό σωματικά αλλά και μία διαρκής πρόκληση για την μνήμη μου. Η πρόσφατη περιπλάνηση μου σε αρκετούς βυζαντινούς ναούς και κυρίως στα Τείχη της Βασιλεύουσας, μου έδωσε το έναυσμα για την 7η παρουσίαση της κατηγορίας αναρτήσεων Τότε και Τώρα.

Οι φωτογράφοι ξεκίνησαν, στα τέλη του προπερασμένου αιώνα, να αποτυπώνουν εικόνες της Πόλης στον φωτογραφικό φακό τους, κυρίως υπό την ενθάρρυνση και προστασία των σουλτάνων. Εκείνη η περίοδος συνέπεσε με τα τελευταία χρόνια της οθωμανικής αυτοκρατορίας, τότε που η παρακμή και η κατάρρευση ήταν σχεδόν ορατή.

Ο οικονομικός μαρασμός και εξάρτηση από το εξωτερικό, οι κοινωνικές αλλαγές και ο ευρωπαικός εκσυγχρονισμός που συντελούνταν τότε, πιθανόν έπαιξαν ρόλο ώστε να περιπέσουν πολλά συνοικιακά τζαμιά και μεσκίτια (διάβασε και εδώ) στην εξαθλίωση και μαρασμό. Τα περισσότερα από αυτά όμως είχαν χριστιανική καταγωγή και σε πολλές φωτογραφίες του παρελθόντος οι εικόνες παραπέμπουν περισσότερο σε μαντριά παρά σε ναούς.

Κάποτε, το καθολικό της Μονής του Προδρόμου εν τω Τρούλλω σε άθλια κατάσταση...

...η εικόνα του στις μέρες μας σε σαφώς καλύτερη κατάσταση

Σε παλαιότερη ανάρτηση που αφορούσε τις κιστέρνες της Πόλης, είχα αναφέρει πως σχεδόν όλες οι Μονές είχαν τα δικά τους υδάτινα αποθέματα. Στην Πόλη υπάρχουν ακόμη 158 καταγεγραμμένα σημεία κιστερνών και ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η φωτογραφία του παρελθόντος με εμφανή την κιστέρνα της Μονής Παντεπόπτου. Παραμένει ακόμα ασύλληπτος ο αριθμός των θυσαυρών που κρατά στα σπλάχνα της η Πολίτικη γη, ενώ σημαντικός σωτήριος παράγοντας παραμένει η ιδιοσυγκρασία των Τούρκων να μην καταστρέφουν ή να αδιαφορούν για το περιεχόμενο που βρίσκεται κάτω από την γή και κάθε νέα κατασκευή να τοποθετείται πάνω στην ήδη υπάρχουσα. Ανασκαφές γύρω από την Μονή Παντεπόπτου υπήρξαν σε ελάχιστη κλίμακα και σίγουρα σε μία άλλοτε τόσο σημαντική περιοχή υπάρχει ακόμη πεδίο για τρομερές ανακαλύψεις.

Η Μονή Παντεπόπτου από την ανατολική πλευρά. Κάτω από αυτήν υπάρχει μία πελώρια κιστέρνα

Άραγε ο ένοικος της μικρής κατοικίας γνωρίζει τι βρίσκεται από κάτω;

Φυσικά ο πλούτος της Πόλης υπάρχει και στην επιφάνειά της με τα Τείχη να την περιτριγυρίζουν. Εδώ και αιώνες ο φωτογραφικός φακός τα έχει καταγράψει και οι φωτογραφίες των ημερών μας ίσως αποτελέσουν τον συνδετικό κρίκο με το μέλλον.

Τα Τείχη του Κεράτιου κόλπου μπορεί να έχουν σχεδόν εξαλειφθεί μα ακόμα διασώζονται αποσπάσματα. Εδώ στην περιοχή του Φαναρίου, στο βάθος διακρίνεται ο τρούλος της Μεγάλης του Γένους Σχολής. Το κτίριο αριστερά στέγαζε την "Κάσα του Κοινού των Ρωμαίων", δηλαδή την τράπεζα του υποδούλου Γένους μας. Το λευκό κτίριο δεξιά ήταν ο αλευρόμυλος της περιοχής

Κάποτε τα Τείχη έμοιαζαν σαν να φυτρώνουν μέσα απ'την θάλασσα. Στις μέρες οι λεωφόροι και τα παράκτια πάρκα έχουν μεταβάλλει την εικόνα

Στην Πύλη της Ανδριανούπολης, τότε...

...και τώρα

Στην Καλλιγάρια Πύλη...

...ελάχιστα πράγματα άλλαξαν τους τελευταίους αιώνες

Η συνεργασία με την Unesco μπορεί να αποκατέστησε μερικώς (και με λανθασμένο τρόπο) τα Τείχη αλλά στα μάτια μου τα μή επισκευασμένα μέρη είναι αυτά που εξιστορούν τις σπουδαιότερες ιστορίες, εντυπωσιάζουν, προκαλούν δέος και ρίγη συγκίνησης.

Τότε..κοντά στην συνοικία του Σουλού-κουλέ, την αρχαιότερη τσιγγάνικη γειτονιά του κόσμου. Τσιγγάνοι βρίσκονται στην περιοχή εδώ και χιλιετίες....στην φωτογραφία διακρίνονται σκηνές τους

Η περιοχή γύρω από τα Τείχη παραμένει μερικώς κακόφημη αφού συχνά εδώ σουλατσάρουν περίεργοι τύποι, άνθρωποι με εθισμό στο αλκοόλ ενώ δεν λείπουν και οι άστεγοι

Το μοναχικό τέμενος της Μιχριμάχ στο βάθος της φωτογραφίας, ενώ αριστερά διακρίνεται η πεδιάδα του χειμάρρου Λύκου

Το τζαμί δεν είναι τόσο μοναχικό στις μέρες μας ενώ πλέον υπάρχει ο ασφάλτινος χείμαρρος και "κατεβάζει" αυτοκίνητα

Πολλές φορές επιλέγω να περπατήσω ολάκερο το μήκος των Χερσαίων Τειχών, από τον Κεράτιο κόλπο ως την θάλασσα της Προποντίδας. Όχι μόνο για τις ανάγκες αναρτήσεων σαν και τούτην αλλά γιατί περπατώντας δίπλα από τα τείχη, παρατηρώντας τους κατεστραμμένους πύργους και πατώντας εκεί που άλλοτε βρίσκονταν η αδιαπέραστη τάφρος, νοιώθω καλύτερα την εποχή του ελληνικού Μεσαίωνα. Και στην τελευταία μου απόπειρα μια καταρακτώδης και ασταμάτητη βροχή με συνόδευε ενώ ο ήχος της λειτουργούσε ως μονωτικό υλικό που εξαφάνιζε την βοή των αυτοκινήτων. Πλέον ήμουν μόνον εγώ και τα τείχη, το παρελθόν συναντούσε το παρόν...

Τότε...

...και τώρα...ένα νοερό ταξίδι στον χρόνο που εντυπωσιάζει, μαγεύει και συγκινεί

Φθάνοντας στις όχθες της Προποντίδας, έμοιασε σαν να τελείωσε και η ακροβασία του ταξιδίου μου ανάμεσα στις δυό εποχές. Σύντομα η όψη της σύγχρονης μεγαλούπολης κυριάρχησε και πάλι. Φώτα, λάμψεις, ταχύτητες, ήχοι και σύγχρονες κατασκευές. 

Τριγύρω όλα διαρκώς μεταβάλλονται, όπως άλλωστε και εμείς οι ίδιοι. Και θαρρώ πως η ταχύτητα αυτής της μεταβολής συντελείται με ολοένα και γοργότερους ρυθμούς. Σε τούτη την συνεχή και αδιάκοπτη αλληλεπίδραση, σε τούτο το ασταμάτητο ταχύ ταξίδι εκτιμώ πως η επαφή και η σύνδεση με το παρελθόν αποτελεί την δικλίδα ασφαλείας για να μην βγούμε εντελώς εκτός πορείας.

Το αγνώριστο Μπεσίκτας, αριστερά διακρίνεται το τζαμί Sinanpaşa ενώ την ματιά κλέβει η άδεια λεωφόρος Barbaros, η οποία έχει λάβει το όνομά της από τον, ελληνικής καταγωγής, ναύαρχο Χαιρεντίν Μπαρμπαρόσα

Η ίδια φωτογραφία σήμερα. Το τζαμί μόλις που διακρίνεται ενώ η λεωφόρος έχεις πνιγεί από τα κτίρια και τους ουρανοξύστες