Τούβλα, πέτρα και kara çarşaf

Υπάρχει καλύτερος τρόπος να γνωρίσει κάποιος την Πόλη, εκτός από το να περπατήσει σε κάθε της σοκάκι; Προσωπικά νομίζω πως όχι, αφού κάθε δρομάκι στην Πόλη είναι ξεχωριστό και πάντα υπάρχει κάτι διαφορετικό και μοναδικό να θαυμάσει κάποιος. Περπατώντας στην γειτονιά του Çarşamba, της συντηρητικότερης μουσουλμανικής συνοικίας της Πόλης, χώθηκα σε ένα μικροσκοπικό δρομάκι, για να συναντήσω τον μικρότερο βυζαντινό ναό της Πόλης που διασώζεται ως τις μέρες μας. Το καθολικό της Μονής του Προδρόμου εν τω Τρούλλω.

Η μικρότερη βυζαντινή εκκλησία της Πόλης, περικυκλωμένη από μαυροφορεμένες παρουσίες

Στην ευρύτερη περιοχή του Fatih βρίσκονται διάσπαρτα δεκάδες βυζαντινά μνημεία και ναοί που "ξεφυτρώνουν" σε αναπάντεχα σημεία (διάβασε εδώ για μερικά παραδείγματα), μα επιπλέον στην συνοικία του Τσαρσαμπά οι ενδυματολογικές προτιμήσεις των κατοίκων της δημιουργούν ακόμα μεγαλύτερες αντιθέσεις. Αρκετοί άντρες με μουσουλμανικές γενιάδες φορούν σαρίκια και σαλβάρια ενώ οι περισσότερες γυναίκες κυκλοφορούν με την χαρακτηριστική ενδυμασία kara çarşaf, η οποία καλύπτει όλο τους το σώμα, αφήνοντας εκτός μόνο τα μάτια και ενίοτε το κάτω μέρος του προσώπου. Αυτό δεν έχει καμία σχέση με τις παραδοσιακές συνήθειες του Ισλάμ και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στα τέλη του 1800, περισσότερο ως τρόπος αντίδρασης στα δυτικά-χριστιανικά πρότυπα και επιρροές. Αν και μόνο το 1% του γυναικείου πλυθυσμού στην Τουρκία "καταπιέζεται" ενδυματολογικά με το καρά τσαρσάφ, στον Τσαρσαμπά τα ποσοστά εκτινάζονται σχεδόν σε απόλυτη πλειοψηφία.

Περίπατος στην κεντρική οδό Draman...

...γυναίκες κοιτώντας βιτρίνες....Εικόνες μιας διαφορετικής Πόλης

Μουσουλμανικά σαρίκια, για να μην μένουν παραπονεμένοι οι άντρες και εκτός "μόδας"

Έφηβες αφήνοντας το σχολείο και καθ'οδόν για μεσημεριανή προσευχή

Με καρά τσαρσάφ αλλά σίγουρα το dedikodu πάει σύννεφο

Φυσικά δεν χώθηκα στα στενά του Φατίχ για να καταπιαστώ με ενδυματολογικές επιβολές και κοινωνικές προεκτάσεις του συντηρητικού Ισλάμ αλλά για να δω από κοντά για άλλη μια φορά τον ναό του Προδρόμου, ο οποίος έχει μελετηθεί ελάχιστα και λίγα πράγματα είναι γνωστά για την ιστορία του. Εκτιμάται πως είναι κατασκευή του 12ου αιώνα όπως άλλωστε μαρτυρά και η αρχιτεκτονική του. Τον σταυροειδή ναό διακοσμούν μικρές κόγχες, σε μια εποχή που οι καμπύλες και οι διακοσμήσεις ξεκίνησαν να μεταβάλλουν την μέχρι τότε συμπαγή όψη των ναών. Η φαντασία αρχίζει να εξάπτεται με κατασκευές περισσότερο "αέρινες", όπως με περισσότερα παράθυρα, κίονες και τον τρούλο να ξεπετάγεται έντονα μέσα από ένα υπερυψωμένο τύμπανο. Ακόμα και το τύμπανο προσανατολίζει ως προς την περίοδο κατασκευής του ναού. Τα τύμπανα των τρούλων τους πρώτους αιώνες ήταν σχεδόν ανύπαρκτα, ενώ στην όψιμη αρχιτεκτονική περίοδο της Ρωμανίας διέθεταν ακόμη περισσότερα πρίσματα με πιο λεπτομερή διάκοσμο (όπως στο παρεκκλήσι της Μονής Παμμακαρίστου).

Η βόρεια πλευρά του ναού

Η ονομασία "εν Τρούλλω" μάλλον οφείλεται σε ένα τρουλαίο παλάτι που κάποτε βρίσκονταν εκεί κοντά, κάνοντας την μικρή συνοικία να υιοθετήσει την ονομασία. Πιθανόν η ίδρυση της Μονής του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου να έγινε μετά την μεταφορά του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Μονή Παμμακαρίστου το 1456. Οι μοναχές παρέμειναν στην Μονή του Προδρόμου ως το 1587 αφού έπειτα ακολούθησε η βίαιη μετατροπή και των δύο ναών σε τζαμιά από τον πασά Χιραμί Αχμέτ, αγά του τάγματος των τρομερών γενιτσάρων. Αυτή είναι και η σημερινή επίσημη ονομασία του τζαμιού που έφτασε σχεδόν στα όρια της κατάρρευσης στις αρχές του περασμένου αιώνα μέχρι την αναπαλαίωση της δεκαετίας του 1960. Ο ξύλινος μιναρές πάντως δεν κατάφερε να διασωθεί ως τις μέρες μας.

Παραμορφωμένα κιονόκρανα της νότιας πλευράς. Μόνο βόρεια και ανατολικά του ναού διατηρούνται σε κάπως μή αλλοιωμένη κατάσταση

Κιονόκρανο με τον Σταυρό να διαφαίνεται ακόμα

Έχω επισκεφτεί αρκετές φορές τον ναό μα ποτέ ως τώρα δεν είχα καταφέρει να εισέλθω στο εσωτερικό του. Τούτη την φορά όμως τα κατάφερα και περνώντας την είσοδο με περιέργεια ως προς την εικόνα που θα συναντούσα και άκρα παρατηρητικότητα για λεπτομέριες που άξιζαν να προσεχτούν.
Ο φωτισμός στον εσωνάρθηκα είναι αρκετά σκοτεινός και μάλλον ρόλο σε αυτό έπαιξαν οι εργασίες αναστήλωσης του '60. Αρκετά παράθυρα θυσιάστηκαν για να ενισχυθεί η δόμηση του κτίσματος, ενώ υπάρχει και ισχυρή προσθήκη ξύλου.

Ο σκοτεινός εσωνάρθηκας της ναού. Τα τετραπλά στηρίγματα δημιουργούν την αίσθηση ευρυχωρίας και αρκετών ημιαυτόνομων διαμερισμάτων στον μικρό ναό

Η Μονή του Προδρόμου είναι μόλις 15 μέτρα μήκος και λίγα μόλις βήματα στον εσωνάρθηκα αρκούν για το πέρασμα στον κυρίως ναό.
Νοιώθοντας τα διαπεραστικά βλέμματα του ιμάμη και μερικών άλλων μουσουλμάνων που βρίσκονταν εκεί, όξυνα την παρατηρητικότητά μου ώστε να "ρουφήξω" όσο πιο πολλά μπορούσα σε πιο σύντομο διάστημα.
Σχεδόν παντού κυριαρχεί η πέτρα και το τούβλο και δύο μαρμάρινοι κίονες με θεοδοσιανά κιονόκρανα στήριζουν τους ανεξάρτητους μικρούς θόλους. Οι κίονες αυτοί μεταφέρθηκαν εκεί, ποιός να ξέρει από που, μόλις πριν περίπου 60 χρόνια, αντικαθιστώντας τα αρχικά στηρίγματα που είχαν υποστεί ζημιές.
Το τριπλό Ιερό Βήμα καλύπτεται στα αριστερά από μια πόρτα και στα δεξιά από τον μουσουλμανικό άμβωνα και το mihrap.
Εξαιτίας των τρίλοβων παραθύρων σε κάθε μεριά του κτίσματος, ο φωτισμός διαχέεται παντού ενώ μαρμάρινος διάκοσμος περιτριγυρίζει τον ναό διαχωρίζοντας το άνω και κάτω μέρος του.

Επιτέλους αντίκρισα το εσωτερικό της Μονής του Προδρόμου εν τω Τρούλλω. Μία μόλις ματιά και δεκάδες λεπτομέριες μου κεντρίζουν το ενδιαφέρον

Η φωτογραφική μηχανή βγήκε από την θήκη της, έτοιμη να διεκπαιρεώσει το καθήκον της μα στον άκουσμα του ήχου της πρώτης φωτογραφίας ο ιμάμης αντέδρασε και δεν μου επέτρεψε να συνεχίσω την φωτογράφιση. Η επιμονή του έδειξε οτι δεν έπαιρνε ούτε από λόγια, υπενθυμίζοντάς μου οτι δεν βρίσκομαι σε οποιαδήποτε συνοικία της Πόλης αλλά στον Çarşamba. Μάλλον θα έπρεπε να μεταμφιεστώ με σαρίκια, μακριές γενιάδες και σαλβάρια για να τον μεταπείσω. 

Ρίχνοντας μερικές ακόμα ματιές και ακολουθώντας τον δρόμο προς την έξοδο σκέφτηκα πως θα έπρεπε να τον φέρω σε επαφή με τον φιλόξενο ιμάμη του Bodrum Camii, της Μονής Μυρελαίου. Κάτι τέτοιο θα ήταν προς όφελος όλων μας.

Ο μικρότερος βυζαντινός ναός της Πόλης

Παρά την απότομη φωτογραφική διακοπή ένοιωσα κάθε άλλο παρά απογοητευμένος. Είχα επιτέλους επισκεφθεί το εσωτερικό ενός βυζαντινού ναού που λίγοι έχουν την ευκαιρία να δούν. Μου δόθηκε η ευκαιρία να εμπεδώσω ακόμα περισσότερο απλά και πρακτικά την αρχιτεκτονική ιδιαιτερότητα του κτίσματος σε συνδυασμό με την ηλικία του και να χωθώ στην δίνη των αντιθέσεων του Τσαρσαμπά με έναν βυζαντινό ναό από τούβλα, πέτρα και kara çarşaf.