Η δεύτερη επίσκεψη για προσκύνημα στον Άγιο Φωκά

Από την πρώτη στιγμή που βρέθηκα στην Πόλη, ένοιωσα μια τρομερή επιθυμία να καλύψω κάθε σπιθαμή της άγνοιάς μου για αυτήν και γνωρίζοντάς την, ουσιαστικά να ανακαλύψω τον ίδιο μου τον εαυτό. Από τότε κύλησαν ήδη τέσσερα χρόνια, μα ο ενθουσιασμός και η εσωτερική μου ανάγκη δεν υπέστησαν καμία μεταβολή.

Σε αυτήν την διαρκή γνωριμία με την Πόλη, οι επισκέψεις στις εκκλησιές της είναι από τις βασικές μου προτεραιότητες γιατί εκτός από τις θρησκευτικές ανάγκες και αναζητήσεις, καταννοώ καλύτερα ιστορικά γεγονότα, αντιλαμβάνομαι τις ιδιαιτερότητες κάθε εποχής και έρχομαι σε άμεση επαφή με έναν τρόπο βίου που έρχεται να δώσει νόημα και να καλύψει τα οποιαδήποτε εσωτερικά κενά προκύπτουν στην ζωή μου.

Στο πίσω μέρος του νού μου υπάρχει πλέον η επιθυμία κάποια μέρα να κατορθώσω να επισκεπτώ κάθε ναό της Πόλης και όσο παραμένω υγιής θα συνεχίζω να επισκέπτομαι για προσκύνημα κάθε φορά μια διαφορετική εκκλησία αλλά και να τον παρουσιάζω στα ΧΑΜΠΕΡΙΑ. Τούτη την φορά έχει σειρά ο ναός του Αγίου Φωκά στο Ortaköy.

Η ανατολική πρόσοψη του ναού του Αγίου Φωκά

Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που επισκέπτομαι αυτήν την εκκλησία. Τον περασμένο Μάρτιο είχα βρεθεί και πάλι εδώ, στους Πρώτους Χαιρετισμούς. Θυμάμαι σαν να είναι τώρα, όταν φτάνοντας το σούρουπο έξω από τον ναό του Αγίου Φωκά, έσπρωξα την εξωτερική σιδερένια αυλόπορτα και εισήλθα στο εσωτερικό. Δεν είδα πουθενά φωτισμό και μου έκανε εντύπωση, καθώς επιθυμούσα πάρα πολύ καιρό να επισκεφτώ την συγκεκριμένη εκκλησία και υπέθεσα οτι και άλλοι θα είχαν θελήσει το ίδιο. Κατευθύνθηκα προς τον ναό και παρατήρησα μερικά αναμμένα κεριά. Εκεί βρισκόνταν μόνον ο ιερέας και από την ματιά του κατάλαβα οτι η επίσκεψή μου τον εξέπληξε πολύ. Δεν υπήρχε ούτε καν ψάλτης παρά μόνον εγώ και εκείνος. Ο φωτισμός του ναού παρέμενε σβηστός λόγω της πλήρης απουσίας ανθρώπων, ενώ ο ιερέας είχε ανάψει μόνο 2-3 κεριά για να βλέπει και τα έκανε όλα μόνος του. Έψελνε από το ψαλτήρι, έμπαινε στο Ιερό, λιβάνιζε, προσκυνούσε, ψαναέψελνε. Μετά το τέλος των Χαιρετισμών με πλησίασε με ένα πλατύ χαμόγελο και τρομερή διάθεση φιλοξενίας, επιβεβαιώνοντας τις σκέψεις μου οτι πρώτα απ'όλα πρέπει εμείς να στηρίξουμε αυτούς τους ναούς περισσότερο, ακόμα και με μια απλή επίσκεψη για προσκύνημα. 

Πάντως πρέπει να παραδεχτώ οτι εκείνο το απόγευμα έζησα μια από τις πιο ιδιαίτερες στιγμές σε εκκλησία. Μοναδικός προσκυνητής, σε έναν σχεδό ολοσκότεινο ναό, υπό το φώς των 3 κεριών, με τον ιερέα να εκτελεί τα πάντα μόνος του και έξω ο κόσμος να γλεντά στις καφετέριες και να κάνει τις βόλτες του ανυποψίαστος. 

Ένα αμυδρό φώς να σκίζει το σκοτάδι και να υπερνικά τον καταναλωτικό υλισμό τριγύρω μου.

Τέτοια ατμόσφαιρα δεν έχω ξαναβιώσει και φυσικά δεν υπήρξε καμία σκέψη για φωτογραφίες και παρατήρηση των λεπτομεριών του ναού.

Έτσι με τούτη την δεύτερη επίσκεψη μπόρεσα να δώ όσα δεν κατάφερα την πρώτη φορά.

Εικόνες Αγίων μερικά μόλις βήματα μετά την αυλόπορτα

Ο ναός κτίστηκε σε χώρο που προυπήρχε ταπεινός ναός του Αγίου Φωκά από το 1560

Το εσωτερικό του ναού είναι πανέμορφο και μεγαλοπρεπές, όχι λόγω του όγκου αλλά κυρίως εξαιτίας των στοιχείων του διακόσμου και του φωτισμού που, αλλού έντονος και αλλού αμυδρός, τονίζει την υλική και ψυχική λαμπρότητα του χώρου.

Το εσωτερικό του ναού του Αγίου Φωκά εντυπωσιάζει

Μέρος του τέμπλου στο βόρειο κλίτος

Μετά από τόσες πολλές επισκέψεις σε εκκλησίες της Πόλης, διαπίστωσα πως ακόμα και οι λεγόμενοι μεταβυζαντινοί ναοί της Πόλης έχουν τα δικά τους χαρακτηριστικά, τα οποία οδηγούν σε αρκετά συμπεράσματα, ανάλογα με την περίοδο που κατασκευάστηκαν.

Τα καμπαναριά τους, το αν οι ναοί είναι τρουλαίοι ή όχι, ο εξωτερικός διάκοσμος, ο όγκος τους, ακόμα και ο αριθμός των παραθύρων τους, μας επιτρέπει να τους ταξινομήσουμε χρονικά αλλά κυρίως να κάνουμε ορισμένες διαπιστώσεις για το κλίμα που επικρατούσε την εκάστοτε περίοδο, την ανοχή που υπήρχε για τους χριστιανούς και ειδικότερα για τους Ρωμιούς της Πόλης, τα θεσμικά πλαίσια, δημογραφικές παρατηρήσεις κ.λ.π. Εξάλλου οι οθωμανικοί αιώνες δεν είναι κάτι μονοκόματο ή σταθερό αλλά υπήρχαν μεγάλες διακυμάνσεις σε όλα τα πλαίσια, ακόμα και στην καρδιά της οθωμανικής αυτοκρατορίας, την Κωνσταντινούπολη.

Ο ναός του Αγίου Φωκά ακολουθεί την τάση της αρχιτεκτονικής εσωστρέφειας της εποχής αφού οι εκκλησίες έδειχναν σεμνές, με λίγα ανοίγματα και παράθυρα και φυσικά με στέγη αντί τρούλου. Όλα αυτά φυσικά για να μην προκαλεί η όψη τους ενώ γενικά τα κωδωνοστάσια είναι κατασκευασμένα σε μορφή πύργου.

Η είσοδος του ναού του Αγίου Φωκά

Η στέγη με χαμηλή κλίση είναι επίσης ένα χαρακτηριστικό των εκκλησιών και μπορεί κανείς να το παρατηρήσει πολύ εύστοχα όταν βρεθεί στο μέσο αυτών των ναών, εκεί όπου η ψευδοροφή κάνει την στέγη να δείχνει σχεδόν επίπεδη.

Ο Παντοκράτωρ στο μέσον του ναού

Βέβαια κάθε ναός διαθέτει και τις ιδιαιτερότητές του και στον συγκεκριμένο αυτό που εντυπωσιάζει περισσότερο είναι το επιβλητικό τέμπλο. Ένας υπέροχος συνδυασμός ξύλου με στοιχεία μαρμαρογλυπτικής με εντυπωσιακό αποτέλεσμα.

Το τέμπλο του Αγίου Φωκά. Κομψό, επιβλητικό, με ιδιαίτερη τεχνική που εντυπωσιάζει

Λεπτομέριες από το τέμπλο

Μέχρι την περίοδο των Σεπτεμβριανών η ενορία διέθετε περίπου 180 οικογένειες ενώ στις μέρες μας περίπου 30 άτομα αποτελούν το ποίμνιο του προαστίου.

Ο καθένας μας πιθανόν να φέρνει στον νού του διαφορετικές εικόνες στο άκουσμα της λέξης Ortaköy. Πολλοί ίσως σκέφτονται την θέα με τον Βόσπορο και την γέφυρα, άλλοι ίσως τα λαχταριστά kumpir και σίγουρα αρκετοί τις καφετέριες, τα μπάρ και την έντονη νυχτερινή ζωή.
Όμως ο ναός του Αγίου Φωκά είναι το διαχρονικό σήμα κατατεθέν του προαστίου. Εξάλλου πριν την ονομασία Ορτάκιοι ή Μεσοχώρι, όπως αρέσκονται πολλοί να αναφέρουν, η περιοχή ονομάζονταν Άγιος Φωκάς λόγω της ομώνυμης Μονής που είχε ιδρύσει ο Αυτοκράτορας Βασίλειος Α' ο Μακεδών. Εξάλλου η επιλογή της παραθαλλάσιας περιοχής με τους φημισμένους κήπους μόνο τυχαία δεν ήταν.
Ρίχνοντας μια τελευταία ματιά γύρω μου, ένοιωσα τον ναό να επισκιάζει τα πάντα στο προάστιο. Ο φωτισμός έγινε περισσότερο διάχυτος και τα χρώματα του εσωτερικού οξύνθηκαν, έγιναν πιο λαμπερά και έντονα. Και καθώς όλα όσα με περικύκλωναν ακτινοβολούσαν, η εικόνα γύρω μου άρχισε να μεταβάλλεται και να γίνεται πιο αιθέρια. Είχα πάλι εισχωρήσει για τα καλά στην πραγματική διάσταση της Πόλης.