Το υπόγειο τζαμί

Οι ιδιαιτερότητες της Πόλης είναι πολύπτυχες και συναντώνται παντού, σε μέρη απρόσμενα, ακόμα και σε σημεία που βρίσκονται κάτω από την επιφάνειά της. Το μόνο που χρειάζεται είναι διάθεση για περιηγήσεις, εξερευνητική ματιά, ανοιχτούς ορίζοντες και αποδοχή της πολύπτυχης διαφορετικότητας. Βέβαια το τελευταίο αποτελεί και απαραίτητο συστατικό κατανόησης της ίδιας της Πόλης, αφού διαχρονικά καθετί σε αυτήν μπορεί να διαθέτει περισσότερο από μία ταυτότητες και δίχως η μία να αναιρεί την άλλη. Το ίδιο ισχύει και για τον χώρο που θέλησα να βρεθώ, να παρατηρήσω τις ιδιαιτερότητές του, τις λεπτομέριες και την ιστορία του.

Πρόκειται για το μοναδικό υπόγειο τζαμί της Πόλης αλλά και ένα από τα πιο ιδιαίτερα. Κατεβαίνοντας τα, στρωμένα με κόκκινο χαλί, σκαλοπάτια που οδηγούσαν στο εσωτερικό του Yeraltı Camii, το ταξίδι στον χώρο και τον χρονο είχε μόλις ξεκινήσει.

 ι

Κατεβαίνοντας στο υπόγειο τζαμί

Αρχικά είχα την περιέργεια να διαπιστώσω πως η χαρακτηριστική αρχιτεκτονική που συναντάται σε τζαμιά μπόρεσε να εφαρμοστεί σε έναν υπόγειο χώρο. Και η περιέργεια μετατράπηκε σε έκπληξη αφού στο εσωτερικό του τζαμιού Γεράλτι δεν συναντησα σχεδόν τίποτα από όσα ανέμενα. Ούτε ρομβοειδή κιονόκρανα, ούτε διακοσμήσεις με σταλακτίτες, hat, τσινιά και αραβουργήματα. Αντιθέτως όλα ήταν λιτά, με πολυάριθμες χοντρές κολώνες που στήριζαν τον χώρο.

Η εικόνα που συνάντησα στο τζαμί Γεράλτι ήταν εντελώς απρόσμενη και διαφορετική

Ξεκίνησα να περιπλανιέμαι ανάμεσα στα στηρίγματα του τζαμιού, νοιώθοντας παράλληλα πως πλανιέμαι σε έναν μικρό λαβύρινθο. Ο φωτισμός δεν είναι παντού ομοιόμορφος αφού το φώς των λαμπτήρων διαδέχεται εκείνο του ηλίου που εισέρχεται από τα ελάχιστα παράθυρα, για να ακολουθήσουν σκοτεινές σκιές και άλλοτε ένας έντονος πράσινος φωτισμός ως χαρακτηριστική χρωματική νότα του Ισλάμ.

56 στηρίγματα υπάρχουν εδώ, διαχωρίζοντας το τζαμί σε μικρά κομμάτια και κάνοντάς το...

...να μοιάζει με έναν μικρό λαβύρινθο

Το τζαμί ιδρύθηκε το 1756 και ο λόγος ιδρύσεώς του είναι οι 3 τάφοι που βρίσκονται στο εσωτερικό του. Πρόκειται για τους τουρμπέδες δύο Αράβων στρατιωτών που σκοτώθηκαν σε μια πολιορκία της Πόλης. Η ιστορία αυτή είναι όμως αναληθής αφού ένας εξ'αυτών απεβίωσε στην Αίγυπτο.

Οι τάφοι των δύο στρατιωτών περιβάλλονται από έντονο πράσινο φώς

Ο τρίτος τουρμπές βρίσκεται σε ξεχωριστό δωμάτιο ως πιο ιδιαίτερος και σημαντικός αφού ανήκει στον Süfyan bin Uyeyne, τον γενάρχη των Ομαϋάδων, το χαλιφάτο των οποίων αποτέλεσε την πέμπτη μεγαλύτερη αυτοκρατορία που υπήρξε ποτέ! Η φυλή του έλεγχε απόλυτα την οικονομική και πολιτική ζωή της Μέκκας και ο ίδιος υπήρξε σφοδρός πολέμιος του Προφήτη Μωάμεθ. Στην πορεία όμως όλα εξελίχθηκαν κάπως διαφορετικά αφού η κόρη του παντρεύτηκε τον Προφήτη. Η Ramla (Umm Habiba), ήταν από τους πρώτους ανθρώπους που ασπάστηκε τον ισλαμισμό, απευθείας από τον Μωάμεθ. Αυτό λογικά συνέβαλε στην συμφιλίωση των δύο αντρών και ο Süfyan ασπάστηκε με την σειρά του το κύρηγμα του Προφήτη, αποδεχόμενος το Ισλάμ.

Ο τουρμπές του πεθερού...του Προφήτη Μωάμεθ...

...σε ξεχωριστό χώρο με οκτάγωνο θόλο

Στο εσωτερικό του φερέτρου λέγεται πως βρίσκονται και προσωπικά αντικείμενα του Προφήτη

Μία ακόμα πτυχή του χώρου πριν την ίδρυση του τζαμιού είναι η χρήση του ως αποθήκη πολεμοφοδίων, ενώ όσο περιπλανιόμουν στα μήκη και τα πλάτη του, ανάμεσα στους παρευρισκόμενους μουσουλμάνους που προσεύχονταν, τόσο ψιλαφίζα το παρελθόν του, ακολουθώντας το νοερό ταξίδι όλο και πιο πίσω στον χρόνο. Αφορμή στάθηκε η προσεκτικότερη παρατήρηση του χώρου, ο τρόπος που ήταν δομημένες οι κολώνες αλλά και οι καμπύλες τους.

Στιγμές καθημερινές, απλές, σπάνιες, διαχρονικές και ιδιαίτερες

Με τόσα στηρίγματα και κολώνες...

...είναι σίγουρα απαραίτητη η παρουσία μιχράπ για προσανατολισμό προς την Μέκκα

Ανάμεσα στους προσευχομένους, η ματιά μου παρατήρησε τις καμπύλες και τα τόξα των στηριγμάτων. Αυτά τα σταυροθόλια μαρτυρούν πολλά

Ο χώρος σαφώς είναι κατασκευασμένος πριν από την Άλωση, όπως επιπλέον μαρτυρούν και οι καμπύλες των τόξων ανάμεσα στις κολώνες. Πάνω από το τζαμί βρίσκεται πλέον ένα τριώροφο κτίριο μά κάποτε εδώ υπήρχε ένα μικρό κάστρο, για αυτόν τον λόγο το σημείο ονομάζεται και Galata Hisarı. Το σημερινό τζαμί ήταν αρχικά μέρος του οχυρώματος, με χρήση κατά καιρούς και ως φυλακή. Εξάλλου ας μην λησμονούμε οτι από εδώ περνούσαν τα Τείχη του Γαλατά.

Ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα κομμάτια των Τειχών του Γαλατά βρίσκεται ακριβώς πάνω από την δυτική είσοδο του τζαμιού

Ο χώρος του κρυμμένου τζαμιού έχει τόσες πολλές ταυτότητες και ιδιαιτερότητες

Δύο από τις 56 κολώνες έχουν μια ξεχωριστή θέση στην ιστορία της Κωνσταντινούπολης αφού σε αυτές δένονταν το ένα άκρο της αλυσίδας που έκλεινε τον Κεράτιο κόλπο, αποτρέποντας την είσοδο των εχθρικών πλοίων σε αυτόν. Σε αυτόν τον χώρο κατάφεραν να εισέλθουν οι Λατίνοι, λύνοντας το ένα άκρο του υπερασπιστικού μηχανισμού και μπαίνοντας στον Κεράτιο κόλπο, αποβιβάστηκαν στην περιοχή του Φαναρίου και άλωσαν την Πόλη το 1204.

Το επίπεδο μαχφίλ, από όπου ο μουεζίνης προσεύχεται και απαγγέλει στίχους από το Κοράνι. Αριστερά και δεξιά από αυτό οι δύο κολώνες που σταθεροποιούνταν ο μηχανισμός της αλυσίδας

Σίγουρα το τζαμί Γεράλτι περνά απαρατήρητο από την πλειοψηφία των χιλιάδων ανθρώπων που καθημερινά διέρχονται από τα σοκάκια του Karaköy. Και μόνο όμως η παρουσία ενός τέτοιου υπογείου, σε συνδυασμό με το ιστορικό του υπόβαθρο, το κατατάσσει στην κατηγορία των σπουδαίων ιδιαιτεροτήτων αυτής της μοναδικής πόλης.
Ανεβαίνοντας τα σκαλοπάτια του κρυμμένου τζαμιού Γεράλτι ήταν ξεκάθαρό πως ταυτόχρονα πρόκειται για έναν χώρο που φέρει "αποτυπώματα" αρκετών διαφορετικών ταυτοτήτων, όπως εξάλλου τα περισσότερα πράγματα στην επιφάνεια της Πόλης.