Πέμπτη 1 Οκτωβρίου 2015

Στην Μονή Μανουήλ

Αγαπώ την περιπλάνηση σε κάθε σοκάκι και μαχαλά της Πόλης αφού καθεμιά γειτονιά αποτελεί μια μοναδικότητα στο σύγχρονη εικόνα της. Σε μερικές περιοχές όμως επιλέγω να βρίσκομαι τακτικότερα, ίσως επειδή οι αντιθέσεις και οι απρόσμενες συναντήσεις έχουν μεγαλύτερη συχνότητα. Μέρη όπως το Koca Mustafa Paşa και το Fatih αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα και δείχνουν πόσο ιδιαίτερη παραμένει η ιστορική χερσόνησος. Στο Φατίχ, το πιο ισλαμικά αδιάλλακτο σημείο της Πόλης, τα χριστιανικά μνημεία παραμένουν το σημείο αναφοράς της συνοικίας και παράλληλα αποτελούν ένδειξη της πληθυσμιακής μεταβολής των τελευταίων αιώνων ως δεκαετιών. Μετά την Μονή Παμμακάριστου, την Μονή του Προδρόμου εν τω Τρούλλω και τον ναό του Αγίου Γεωργίου Ποτηρά, την τετράδα της "περικύκλωσης" των οδών Draman και Fethiye έρχεται να συμπληρώσει η Μονή Μανουήλ.
Η Μονή Μανουήλ βρίσκεται σε κεντρικότερο σημείο από όλους τους ναούς που αναφέρθηκαν προηγουμένως όμως οι περιηγητές και επισκέπτες την προσπερνούν συνήθως απαρατήρητη
Η Μονή ανεγέρθηκε τον 7ο αιώνα από τον ικανότατο στρατηγό Μανουήλ, ανιψιό της γυναίκας του Αυτοκράτορα Θεοφίλου, έλαβε το όνομα του κτήτορά της και στον χώρο αυτόν τάφηκε μετά τον θάνατό του. Αποτελούσε σίγουρα σημαντική Μονή της Πόλης αφού τόσο η τοποθεσία στην οποία βρισκόταν όσο και ιστορικά πρόσωπα που συνέδεσαν το όνομά τους με αυτήν το πιστοποιούν με σαφή τρόπο. Εδώ εικάζεται πως υπήρξε ηγούμενος ο μετέπειτα Πατριάρχης Σέργιος 'Β, αν και αναφέρεται ως Στουδίτης, παρά το γεγονός όμως ότι αρχικά τιμούνταν η μνήμη του μόνον στην Μονή Μανουήλ, ενώ εδώ βρήκε καταφύγιο ο Αυτοκράτορας Μιχαήλ 'Ζ ύστερα από το τέλος της, σε γενικές γραμμές αποτυχημένης, βασιλείας του.
Η βορειοδυτική πλευρά του σημερινού Kefeli Camii...
...και εδώ η νότια πρόσοψη
Το μοναστηριακό κτίσμα διαθέτει δύο σημαντικές ιδιαιτερότητες με αρχιτεκτονικό υπόβαθρο. Η σημαντικότερη είναι πως η δρομική του διάταξη δεν ακολουθεί την καθιερωμένη κατεύθυνση από δύση προς ανατολή αλλά κατά παράδοξο λόγο από νότο προς βορρά. Επίσης ο τρόπος κατασκευής του θυμίζει ναό κατηγορίας ελληνιστικής βασιλικής, δηλαδή ορθογωνίου ναού άνευ τρούλου και αυτό τον καθιστά ως τον ναό με το μεγαλύτερο μήκος στην Πόλη από όσους έχουν διασωθεί.

Η Μονή Μανουήλ άνευ τρούλου και με την δρομική διάταξη να καταλήγει προς τον βορρά
Ο ναός άλλαξε κάμποσες φορές "ιδιοκτήτη" αφού μερικές δεκαετίες μετά την Άλωση, οι Οθωμανοί κατέλαβαν και την πόλη Θεοδοσία της Κριμαίας, με αποτέλεσμα χριστιανικοί πληθυσμοί από εκεί να μετεγκατασταθούν στην συγκεκριμένη συνοικία. Οι Αρμένιοι βρήκαν τον ναό ήδη έρημο και ύστερα από έγκριση του αιτήματός τους τον παρέλαβαν και τον μετονόμασαν σε Άγιο Νικόλαο. Ύστερα από σχεδόν έναν αιώνα τον εγκατέλειψαν και εκείνοι, ενοχλούμενοι ή ανήσυχοι από την ολοένα και αυξανόμενη μουσουλμανική παρουσία, κατηφορίζοντας προς τον Μπαλατά, με αποτέλεσμα στα τέλη του 16ου αιώνα ο χώρος να ξαναβρεθεί έρημος. Η μετατροπή του σε τζαμί πραγματοποιήθηκε το 1629, για να βρεθεί στα όρια της κατάρρευσης στις αρχές του 20ου αιώνα. Ήταν η εποχή που η οθωμανική αυτοκρατορία βρίσκονταν λίγο πριν την κατάρρευσή της, η θρησκευτική και η οικονομική επιρροή είχαν υποστεί μεγάλη συρρίκνωση λόγω των χρεών και του εξευρωπαϊσμού και τα συνοικιακά μεσκίτια και τζαμιά είχαν αφεθεί στην μοίρα τους.
Ο εσωνάρθηκας με ξύλινη στέγη
Εισήλθα στο εσωτερικό του σημερινού Κεφελί Τζαμί από την αριστερή πλάγια πλευρά που στις μέρες μας αποτελεί την είσοδο του ναού και βρέθηκα στον δυτικό εσωνάρθηκα που μοιάζει στο σύνολό του ανακατασκευασμένος. Η είσοδος στον κυρίως χώρο δεν είναι πάντα εφικτή και για αυτό άδραξα την ευκαιρία που μου δόθηκε για ενδελεχή παρατήρηση στο εσωτερικό του, όπου όλα μοιάζουν κάπως διαφορετικά αφού ο δρομικός άξονας ουσιαστικά λειτουργεί ως εγκάρσιος, το μιχράπ και το μιμπέρ στέκουν ασυνήθιστα κοντά στην είσοδο και γενικά ο επισκέπτης δεν είναι συνηθισμένος πλέον σε τέτοιου είδους ναούς, πόσο μάλλον όταν έχουν κατασκευαστεί με διαφορετικές κατευθύνσεις.
Εισερχόμενος στο κεντρικό κλίτος. Όλα μοιάζουν κάπως ανάποδα, οι μετέπειτα μουσουλμανικές προσθήκες στα μέσα του δρομικού άξονα βρίσκονται ασυνήθιστα κοντά. Στο εσωτερικό βρισκόμουν μόνον εγώ και δύο-τρείς μουσουλμάνοι προσκυνητές που πιθανολογώ ότι δεν συμμερίζονταν τις αρχιτεκτονικές μου ανησυχίες....ο ένας με την μακριά γενειάδα του κοιτούσε απλά στο κενό...
...και ο άλλος είχε επιδοθεί στην ανάγνωση του Κορανίου
Η εσωτερική ξυλόστεγη οροφή
Ο χώρος γλύτωσε την κατάρρευση και την εξαφάνιση λόγω των διπλανών κτισμάτων που λειτούργησαν ως στηρίγματα αλλά και των επισκευαστικών έργων που όμως παράλληλα μετάλλαξαν τις υποδομές του κτίσματος. Έτσι για παράδειγμα ο χώρος της υπόγειας κιστέρνας που βρίσκονταν κάτω από την Μονή πλέον δεν υπάρχει και αντ' αυτού εδώ βρίσκεται ο χώρος για το abdest, δηλαδή τις τελετουργικές πλύσεις πριν την προσευχή.
Σε αυτόν τον χώρο πιθανόν υπήρχε μέρος της υπόγειας κιστέρνας και εδώ χρησιμοποιούσαν οι Αρμένιοι το εργαστήρι μεταξιού, εκμεταλλευόμενοι την ύπαρξη άφθονου νερού
Η Μονή Μανουήλ μπορεί αρχικά να μην ενθουσιάζει με την αρχιτεκτονική της, το ιστορικό υπόβαθρο, και τον πλούσιο διάκοσμό της αλλά παρόλα αυτά παραμένει ένα μοναδικό κτίσμα στην Πόλη που δεν πρέπει να διαφύγει της παρατήρησης από όποιον βρεθεί στην συγκεκριμένη γειτονιά. Μακριά από τα κεντρικά σημεία με τις ορδές των τουριστών, το χάος και το άγχος της σύγχρονης Πόλη, μαχαλάδες όπως αυτός σε μεταφέρουν μέσα σε διάστημα μερικών στιγμών από την καρδιά του Ισλάμ, σε μέρη που βυζαντινοί Αυτοκράτορες βρήκαν καταφύγιο, δοξάσθηκαν Πατριάρχες και ένδοξοι στρατηγοί έγιναν ένα με τα χώματα της Αυτοκρατορίας.

18 σχόλια:

  1. Αχ Θοδωρη αυτό το Φατιχ... Απωθημένο εδώ και καιρό.
    Ευτυχώς που, μέχρι να καταφέρουμε να με σεργιανισεις (γελιεσαι αν νομίζεις ότι το ξέχασα), παρηγοριεμαι με τις αναρτήσεις σου στα αγαπημένα Χαμπέρια . Ναι, η τρίμηνη απουσία μου δε σημαίνει ότι δε συνεχίζω να τα λατρεύω .
    Όπως και αυτή τη δημοσίευσή που ανήκει στις αγαπημένες μου κατηγοριες.
    Σ' ευχαριστώ που κανεις παντα τοσο κοπο και διαθετεις τοσο χρονο για να απολαμβάνουμε ξεκούραστα κάθε ομορφιά της Πόλης.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλησπέρα Ελένη. Άντε καιρός να τελειώνεις με το απωθημένο....και με σεργιάνι.
      Παραλίγο να "μείνεις" από αδικαιολόγητες απουσίες στην ίδια χαμπεροτάξη αλλά τελικά πρόφτασες. Σε έσωσε η λατρεία.
      Πολλούς χαιρετισμούς στον Πόρο και στην παρέα της ευρύτερης περιοχής

      Διαγραφή
  2. Πάντα ωραίος.Συγχαρητήρια.______Σταμάτης-Κιλκίς.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ευχαριστώ Σταμάτη μου, να είσαι καλά. Τις καλησπέρες μου στο Κιλκίς

      Διαγραφή
  3. Συγχαρητήρια για τους κόπους σου να μας ταξιδεύεις στα μνημία της αγαπημένης Πόλης μας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Γειά σου Νίκο. Τι κι αν υπάρχει κόπος, την μεγαλύτερη χαρά την λαμβάνω από την επικοινωνία μας και με την σκέψη οτι αναγνώστες θα παρακινηθούν να δούν και να βιώσουν από κοντά όσα περιγράφονται και θα νοιώσουν κοινά συναισθήματα με εμένα.
      Καλό σου βράδυ.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  4. Απολαμβανω διαρκως τις μαγευτικες περιπλανησεις στην Πολη, και την ιστορια της. Πόσα κρυμμενα μνημεια του βυζαντινού παρελθόντος δε μας αποκαληπτεις με την μοναδική σου αφιγηση και τον φωτογραφικο φακο σου. Να σαι παντα καλα μεγαλο το εργο σου.
    Βικτωρια -Διδυμοτειχο

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλησπέρα Βικτωρία μου. Έτσι είναι οι περιπλανήσεις στην Πόλη. Γεμάτες προκλήσεις. Πάνω που θεωρείς οτι έχεις περάσει από ένα μέρος αρκετές φορές, άξαφνα βρίσκεις κάτι άλλο να αφεθείς και παίρνεις κίνητρο για νέες "εξερευνήσεις".
      Προς το παρόν μέσα απο τις φωτογραφίες και τις περιγραφές, μα ίσως σύντομα από κοντά.
      Καλό βράδυ στο Διδυμότειχο.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  5. Θα συμφωνήσω με την Ελένη, το Φατιχ είναι μεγάλο απωθημένο... δύσκολη περιοχή και κυρίως για γυναίκες, και τόσο ενδιαφέρον. Εχεις αναφερθεί ξανά στην μονή, έτσι δεν είναι Θοδωρή; στα μεσκιτια... Αλλά εδώ έχει ένα θέμα μόνο δικό της. Υπέροχο Θοδωρή, απλά υπέροχο, για άλλη μία φορά σε ευχαριστώ για την βόλτα, έστω και με αυτόν τον τρόπο

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλησπέρα Γιάννα μου.
      Όντως στην δημοσίευση των μεσκιτιών με μοναστηριακό υπόβαθρο υπάρχει αναφορά και στο ευκτήριο του Καφφά. Βέβαια τότε ήθελα να προσεγγίσω λίγο το θέμα σε ευρύτερο πλαίσιο.
      Μου θυμίζεις τώρα την ανάρτηση εκείνη, σε σημείο να την ξαναδιαβάσω. Πολύ δυνατή δημοσίευση...και πολύ περπάτημα, χαχα.
      Επιπλέον να προσθέσω ότι η πρόσβαση στο εσωτερικό της Μονής Μανουήλ δεν είναι πάντα δεδομένη και για αυτό αποφάσισα να αφιερώσω και άλλο χρόνο για την παρουσίαση της.

      Δύσκολο-ξεδύσκολο το Φατίχ αλλά με σωστή προετοιμασία και παρέα θα σας μείνει αξέχαστο, τόσο σε εσένα όσο και στην Ελένη.

      Πολλούς χαιρετισμούς και μια όμορφη Κυριακή.
      Θα τα πούμε πάλι σύντομα.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  6. Φίλε Θοδωρή,

    Μια ακόμη φορά με γεμίζει η περιγραφή σου με πόθο για μια νέα επίσκεψη στην Πόλη.
    Διαβάζοντας την περιγραφή, διερωτώμαι για το μέγεθος της γνώσης σου.
    Είσαι αρχαιολόγος, βυζαντινολόγος, αρχιτέκτων, μουσικός………… και τι άλλο;
    Σ’ ευχαριστώ για την ευχάριστη ώρα που περνώ διαβάζοντας τα κείμενά σου και αρέσκομαι στις φωτογραφίες σου.

    ΧΡΗΣΤΟς ΤΖΙΚΑς
    Άνω Πόλη - Θεσσαλονίκη

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλησπέρα Χρήστο μου. Και εγώ ευχαριστώ για την επικοινωνία και την συμμετοχή σου στα ΧΑΜΠΕΡΙΑ.
      Όσον αφορά τις γνώσεις και τις περιγραφές, έχω απλά να πώ ότι όταν αγαπάμε κάτι πολύ, τότε υπάρχει αμοιβαία ανταπόδοση.
      Έχω ξεκινήσει ήδη την συγγραφή της επόμενης δημοσίευσης και ίσως με πείς και κοινωνιολόγο. Πάντως ούτε αρχαιολόγος, ούτε βυζαντινολόγος, αρχιτέκτων και μουσικός. Τίποτα από αυτά τα σπουδαία.
      Θα επικοινωνήσουμε και πάλι σύντομα.
      Καλό βράδυ και τους χαιρετισμούς μου σε όλη την παρέα της Άνω Πόλης.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  7. Τι όμορφο κρυμμένο μυστικό μας αποκάλυψες για άλλη μια φορά Θοδωρή!

    Να είσαι καλά και να βρίσκεις κουράγιο να μας ξεναγεις στην ανεκτίμητη Πόλη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Γειά σου Γιώργο μου. Δεν θα έλεγα και εντελώς κρυμμένο αλλά σίγουρα προσπεράσιμο από την πλειοψηφία όσων κινούνται στην οδό Ντραμάν.
      Καλό σου βράδυ και σε ευχαριστώ. Κουράγιο παίρνω από όλους σας και από την επικοινωνία μας.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  8. Κατηφορίζοντας από τον έκτο λόφο προς τον πέμπτο και διαβαίνοντας την Draman Cadesi,στην μέση της διαδρομής από την Παναγία των Ουρανών,προς την Παμμακάριστο ο προσεκτικός παρατηρητής είναι αδύνατο να μη στρέψει το βλέμμα του στο κόκκινο κτήριο στα δεξιά του δρόμου,με το πανύψηλο δένδρο να ρίχνει τον ίσκιο του στο κάποτε ιερό της Μονής Μανουήλ.Η πρώτη φωτογραφία του Θοδωρή είναι γλαφυρή.Ενα ακόμη Βυζαντινό μνημείο ανάμεσα στις γειτονιές όπου ο ισλαμικός φονταμενταλισμός κυριαρχεί.Τάσος .Θεσσαλονίκη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλησπέρα Τάσο μου. Η πρώτη φωτογραφία είναι όντως η χαρακτηριστικότερη που αντικρίζει ο επισκέπτης φτάνοντας στην Μονή Μανουήλ αφού από την άλλη πλευρά υπάρχει μικρό σοκάκι που μόνο ερχόμενος από την Παναγιά των Ουρανών μπορεί εύκολα να σε βγάλει. Υπάρχουν και άλλα τέτοια κτίρια εκεί κοντά, όπως αναφέρονται στην δημοσίευση των μεσκιτιών.
      Πολλούς χαιρετισμούς και τις καλησπέρες μου στην Θεσσαλονίκη.
      Τα λέμε σύντομα και πάλι.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  9. Καλησπέρα, Θοδωρή!
    Αυτή η καταγραφή εκκλησιών, μοναστηριών που τώρα λειτουργούν ως τζαμιά, και, που κατά τη γνώμη μου, κατά κάποιον τρόπο συνεχίζουν να ζουν, είναι από τις πιο σημαντικές συνεισφορές σου στην προσπάθεια που κάνεις να γίνουν γνωστά πολλά στοιχεία της βυζαντινής περιόδου. Οι πληροφορίες που παραθέτεις δε είναι μια πολύ καλή πυξίδα για όποιον επισκέπτη - περιηγητή της Πόλης τολμήσει να μπει βαθιά σε αυτήν.
    Μόνο πολλά μπράβο και καλή συνέχεια στο οδοιπορικό σου μπορώ αυτή τη στιγμή να σου πω... Περισσότερα προσεχώς στην κατ' ιδίαν συνάντησή μας στην Πόλη...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλήσπερα Μαρία.
      Είναι καλό οι επισκέπτες που έρχονται στην Πόλη να έρθουν σε επαφή και με αυτές τις τπυχές, αυτά τα μνημεία της. Ίσως με τέτοιου είδους δημοσιεύσεις, μερικοί να παίρνουν τέτοια ερίσματα.
      Τα οδοιπορικά συνεχίζονται και άντε με το καλό να έρθεις....σε περιμένει πολύ περπάτημα σε τέτοιες γειτονιές και σε πολλές άλλες ακόμα. 4ος κύκλος ξεναγήσεων και περιηγήσεων ξεκινά.
      Φιλιά στο Περιστέρι

      Διαγραφή