Σάββατο 22 Αυγούστου 2015

Ο Μιμάρ, ο Ιμπραήμ και το ταπεινό τζαμί τους

Τα τζαμιά που κατασκευάστηκαν κατά την οθωμανική περίοδο και διασώζονται διάσκορπα στα μήκη και τα πλάτη της Πόλης είναι περίπου 100. Δύσκολο για κάποιον να τα επισκεφτεί όλα, να τα παρατηρήσει και να τα καταγράψει, σαφώς λόγω του αριθμού τους, ενίοτε της μικρής σημασίας τους αλλά και του λόγου κατασκευής τους, ο οποίος έχει απλά λειτουργικό χαρακτήρα στην μουσουλμανική προσευχή. Ένα τέτοιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το İbrahim Paşa Camii, που βρίσκεται σε πολύ κοντινή απόσταση από την Πύλη της Σηλυβρίας (δες και εδώ). Ελάχιστοι αποφασίζουν να φτάσουν ως εκεί και η πλειοψηφία αυτών παραβλέπουν το τζαμί. Όμως ένα κατασκεύασμα 464 ετών δεν προσπερνιέται ποτέ δίχως παρατήρηση, ακόμα κι αν δείχνει ταπεινό. Πόσο μάλλον αν ο κατασκευαστής του είναι ο μέγιστος Mimar Sinan.
Το ταπεινό, για τα δεδομένα του κατασκευαστή του, İbrahim Paşa Camii
Το τζαμί κατασκευάστηκε το 1551 από τον μέγα αρχιτέκτονα ύστερα από εντολή του πασά Ιμπραήμ, αρχικά αρχιευνούχο του παλατιού, ο οποίος όμως κατάφερε να αναδειχθεί ως ο δεύτερος τη τάξει βεζίρης του Σουλειμάν του Μεγαλοπρεπή. Ήταν βοσνιακής καταγωγής και ένα τρανό παράδειγμα της οθωμανικής νοοτροπίας σε ότι αφορά την απαξίωση της εθνικής πτυχής. Οποιοσδήποτε από οπουδήποτε στα όρια της αυτοκρατορίας, κάτω από κατάλληλες συνθήκες, είχε την δυνατότητα να αναδειχθεί και να αναρριχηθεί ως τα ανώτερα διοικητικά αξιώματα.
Κλασσικές γραμμές οθωμανικής αρχιτεκτονικής
Εξωτερικά τσινιά
Ο Ιμπραήμ έδωσε την εντολή στον Μιμάρ Σινάν για την κατασκευή του τζαμιού στην αρκετά προχωρημένη ηλικία των 78 ετών και έζησε για ακόμα 11, απολαμβάνοντας μεγάλη δημοτικότητα από τον λαό της Πόλης. Ο τάφος του βρίσκεται δίπλα στο τζαμί και ανήκει στην κατηγορία των ανοιχτών τουρμπέδων. Επειδή η βροχή θεωρείται θείο δώρο, είναι συνηθισμένο φαινόμενο πολλά μαυσωλεία και τάφοι να μην έχουν οροφή και συνήθως περιβάλλονται από μεταλλικό έλασμα για να δέχονται το βρόχινο νερό.
Ο ανοιχτός τουρμπές του κτήτορα Ιμπραήμ ώστε να μπορεί να δέχεται την βροχή
Το Şardıvan για τις τελετουργικές πλύσεις
Ο μιναρές ξαναχτίστηκε το 1763, έπειτα από καταστροφικό σεισμό
Το συγκρότημα του τζαμιού διέθετε κάποτε χαμάμ και βιβλιοθήκη, όπως άλλωστε συνηθίζονταν σε κάθε κιουλιγιέ. Πλέον δεν υπάρχει τίποτα από αυτά, εκτός από μερικούς τάφους του τουρμπέ, αφού τόσο το χαμάμ όσο και ο μεντρεσές θυσιάστηκαν στην σύγχρονη ρυμοτομία της περιοχής. Παρατηρώντας μερικά από τα υλικά οικοδόμησης του τζαμιού, σκέφτηκα πως ίσως η "θυσία" υλικών και χώρων είναι τελικά διαχρονικό κατασκευαστικό γνώρισμα κάθε εποχής.
Τούβλο και πέτρα που πιθανόν πάρθηκαν από τα κοντινά Τείχη ή από κάποιο άλλο κτίσμα που βρίσκονταν εκεί
Αναποδογυρισμένο θεοδοσιανό κιονόκρανο στον προαύλιο χώρο
Όπως σε κάθε τζαμί, έτσι και εδώ, υπάρχουν τα γνωστά οθωμανικά αρχιτεκτονικά γνωρίσματα και διακοσμητικά σχέδια που βοήθησαν στην επίλυση οικοδομικών προβλημάτων αλλά και λειτούργησαν ως καλλιτεχνική διέξοδος στους περιορισμούς του Ισλάμ.
Κλασσικός διάκοσμος με πρίσματα...
...ως επιτυχής τρόπος μετάβασης από μία επιφάνεια στην άλλη
Αραβούργημα υψηλής ποιότητας σε θύρες που είναι κατασκευασμένες από ελεφαντοκόκαλο...
...αλλά και εφαρμοσμένα σε πέτρα
Στο İbrahim Paşa Camii μπόρεσα όμως να κάνω μερικές γενικές διαπιστώσεις μα και ειδικές παρατηρήσεις. Υπάρχει μια σημαντική διαφορά ανάμεσα στην διακοσμητική τάση των Οθωμανών και των υπολοίπων λαών του Ισλάμ. Αν και μεταχειρίζονται τα ίδια στοιχεία, οι Οθωμανοί διατηρούν ένα μέτρο στην ποσότητα και την σαφήνεια των σχεδίων, δίχως να επιθυμούν να υπερφορτώνουν διακοσμητικά τις επιφάνειες όπως οι υπόλοιποι ενώ με αυτήν την ισορροπημένη αντίληψη και ενάργεια καταφέρνουν να κεντρίσουν την προσοχή του παρατηρητή στην επιθυμητή επιφάνεια.
Το εσωτερικό του τεμένους. Άριστα ισορροπημένη διακόσμηση
Ο Μιμάρ Σινάν δεν σταμάτησε να πειραματίζεται ποτέ στα έργα του και αυτό αποτυπώθηκε εδώ με τα ιδιαίτερα τεταρτοσφαίρια με τις λεπτεπίλεπτες γραμμές και διάκοσμο που παραπέμπουν σε άλλα μέρη της Μέσης Ανατολής όπως η Δαμασκός.
Τεταρτοσφαίρια διαφορετικής αισθητικής, με φαρδύτερο πλάτος και γραμμές που καταλήγουν σε σταλακτιτοειδή πρίσματα. Αρμονική μετάβαση από μία επιφάνεια σε άλλη
Ακόμη και μία μικρή και ταπεινή δημιουργία του Μιμάρ Σινάν κατορθώνει να εντυπωσιάζει με την λιτότητα, την λάμψη, την σαφήνεια  και τις γραμμές του
Το τζαμί υπάγεται στον τύπο του μονότρουλου τεμένους, ο οποίος θεωρείται ο καταλληλότερος έχοντας ως πλεονέκτημα την έλλειψη οποιουδήποτε στηρίγματος στον εσωτερικό χώρο, εφόσον βέβαια εφαρμοστεί σε μικρά σε όγκο τζαμιά.
Ο ομοιόμορφος φωτισμός αλλά και το γεγονός ότι καμία διάσταση δεν κυριαρχεί εις βάρος της άλλης είναι τα πιο ευδιάκριτα χαρακτηριστικά του τζαμιού και της λεγόμενης κλασσικής αρχιτεκτονικής οθωμανικής περιόδου που κατασκευάστηκε.
Ο τρούλος του τζαμιού, το οποίο δεν διαθέτει εσωτερικά στηρίγματα. Έτσι εκπληρώνεται πλήρως η λειτουργική ανάγκη συγχρονισμού κατά την διάρκεια της προσευχής
Κομψό μαρμάρινο mimber
Τελικά όσο περισσότερο παρατηρώ το ταπεινό τζαμί του Ιμπραήμ πασά και του Μιμάρ Σινάν, τόσο γοητεύομαι από τις απλουστευμένες λεπτομέριες του. Και δεν είναι μόνο αυτό αφού όλη η περιοχή στα βάθη της ιστορικής Πόλης είναι γεμάτη από ιδιαιτερότητες. Εκεί κοντά βρίσκεται άλλωστε η κιστέρνα του Αγίου Μωκίου, η Μονή του Αγίου Ανδρέου, το πανέμορφο Χεκίμογλου Τζαμί και τόσα άλλα ακόμη. Και σε όλα αυτά έχω επιλέξει να τριγυρνώ ξανά και ξανά όταν μου δίνεται η δυνατότητα. Να τα γυροφέρνω, να τα παρατηρώ και όσο στέκουν ακόμα εκεί στην ίδια κατάσταση να συνεχίζω εφησυχασμένος για άλλα σοκάκια και άλλες γειτονιές.

18 σχόλια:

  1. Καλημέρα. Σήμερα με έπιασες αδιάβαστη... νομιζα οτι το Ibrahim pasa camii ειναι εκεινο με τα ιζνικ πλακιδια, κατω από του Σουλεϊμάν και πίσω από το παπαζογλου καραβαν σαραι... όμορφο ομως και αυτό. Που εχω κάνει ομως λάθος; Εξαιρετική ανάρτηση για άλλη μια φορά, φίλε. Να σαι καλά να μας ταξιδεύεις

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Γειά σου Γιάννα μου. Δεν είσαι αδιάβαστη, μην ανησυχείς.
      Δεν υπάρχει μόνο ένα τζαμί με τέτοιο όνομα στην Πόλη. Μόνο στην ιστορική χερσόνησο υπάρχουν 5 και όλα λίγο πολύ σε κοντινή μεταξύ τους απόσταση! Μόνο αυτό του ευνούχου είναι το ποιο απόμακρο.
      Εσύ αναφέρεσαι στο Atik İbrahim Paşa Camii. Είναι βλέπεις αρκετοί οι πασάδες με το ίδιο όνομα.
      Πάντως και αυτό που αναφέρεις είναι άξιο αναφοράς αφού αν θυμάμαι καλά αφορά την πανίσχυρη οικογένεια Τσανταρλή, τους βεζύρηδες που αναδείχτηκαν από αυτήν, το τέλος μερικών από αυτών που επηρέασε και τον τρόπο επιλογής βεζύρηδων σε ολάκερη την διάρκεια των οθωμανικών αιώνων.
      Αυτά πάντως..και άλλα πολλά σε μια άλλη δημοσίευση :-)
      Καλό απόγευμα Κυριακής
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  2. Όμορφη ξενάγηση, χρήσιμες πληροφορίες.

    ΧΡΗΣΤΟς ΤΖΙΚΑς
    ΑΝΩ ΠΟΛΗ - ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Να είσαι καλά Χρήστο μου και σε ευχαριστώ πολύ.
      Δημοσιεύσεις σαν κι αυτές δίνουν εικόνες και πληροφορίες για μέρη που δύσκολα ο επισκέπτης θα θελήσει ή προλάβει να βρεθεί. Για αυτό και τις θεωρώ απαραίτητες αλλά και ως έναυσμα να θελήσουν κάτι διαφορετικό στον τρόπο περιηγήσεων τους στην Πόλη.
      Πολλούς χαιρετισμούς
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  3. Ευχαριστουμε Θοδωρη!!!!!!Οπως παντα ειδαμε,διαβασαμε,μαθαμε και ταξιδεψαμε και παλι.....

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Απαντήσεις
    1. Καλησπέρα Αλεξάνδρα και σε ευχαριστώ πολύ για την επικοινωνία. Πάντα χαίρομαι εις διπλούν όταν προστίθενται καινούριοι σχολιαστές. Σου εύχομαι οι υπόλοιπες περιηγήσεις να είναι όχι μόνο μέσω διαβάσματος αλλά και με περιπλάνηση στα Πολίτικα σοκάκια.
      Καλό βράδυ
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  5. Πάντως φίλε Θοδωρή,εμένα τό τζαμί πού μέ εντυπωσίασε περισσότερο από όσα είδα στήν Πόλη,είναι τό Σουλειμανιγιέ! Δέν ξέρω γιατί αλλά τό βρήκα πιό όμορφο ακόμα καί από τό Σουλτάναχμέτ τό οποίο τό περίμενα πολύ πιό εντυπωσιακό...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Σε αυτό συντελεί και το γεγονός ότι τις τελευταίες δεκαετίες έγιναν πολλές εργασίες αλλοίωσης του τζαμιού Σουλταναχμέτ.

    Έχει ο καθένας τις προτιμήσεις του. Δύσκολο για μένα να επιλέξω αφού είναι και πολλά αλλά και από διαφορετική περίοδο, κάτι που σημαίνει και διαφορετική αρχιτεκτονική έκφραση και διάκοσμο.
    Τι να πρωτοδιαλέξω άλλωστε...το Κιλίτς Αλί Πασά, το Χεκίμογλου, το Σοκουλού, το Σεχζαντέ; Ή μήπως τα στολίδια Περτεβνιγιάλ και Λαλελί; Σταματώ γιατί θα αρχίσει να μακραίνει η λίστα..
    Γενικά πιστεύω ότι η ετικέτα "τζαμία" στα Χαμπέρια έχει να αναδείξει πολλά στολίδια για όποιον θελήσει να διαβάσει τις δημοσιεύσεις.
    Καλό σου βράδυ και καλή εβδομάδα.
    Θοδωρής

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Καλησπέρα, Θοδωρή!
    Αυτή η εναλλαγή των θεμάτων σου απογειώνει το ενδιαφέρον μας για ανάγνωση, ενημέρωση, γνώση, ψυχαγωγία, νοσταλγία, επιθυμία και ό,τι άλλο βάζει ο νους. Πολύ ενδιαφέρον το τζαμί, μόνο που έτσι όπως ανεβάζεις το επίπεδο, θα πρέπει να κάνω μια γερή επανάληψη. Έτσι όπως το είδα στις φωτογραφίες, λέω από μέσα μου: «Χα, έχω πάει σ' αυτό!». Στην πορεία της ανάγνωσης, ένιωσα μια σχετική ανασφάλεια... Και ύστερα από σχετικό σχόλιο που είπες ότι υπάρχουν πέντε τζαμιά με το ίδιο όνομα στην ιστορική χερσόννησο, εγκατέλειψα.
    Το έχω ξαναπεί στο παρελθόν, τα τζαμιά με ελκύουν τόσο όταν έρχομαι στην Πόλη, όσο όταν διαβάζω σχετικώς στα Χαμπέρια ή αλλού. Επομένως, θα περιμένω κι άλλα, που δεν είναι και λίγα.
    Καλή δύναη και τα λέμε στο επόμενο!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Γειά σου Μαράκι.
    Είσαι σε φόρμα σήμερα αφού είναι το τρίτο σχόλιο σου σε ελάχιστο χρόνο. Δεν πειράζει όμως αφού πλέον το καλοκαίρι σχεδόν τελείωσε και οι "χαμπεριώτικοι" ρυθμοί επανέρχονται. Εξάλλου το φθινόπωρο και ο χειμώνας θα έχουν εντατικό ρυθμό τόσο σε συχνότητα δημοσιεύσεων όσο και περιεχόμενο.

    Γνωρίζω ότι τα τζαμιά είναι κάπως "παρεξηγημένα" για μια μερίδα επισκεπτών της Πόλης αλλά και αναγνωστών των Χαμπεριών. Πάντως αν κάποιος αφιερώσει λίγο χρόνο και διαβάσει τις 13 μέχρι τώρα αναρτήσεις που έχουν δημοσιευτεί για αυτά, θα διαπιστώσει πολλές πτυχές που πριν αγνοούσε.

    Όπως έχεις αναφέρει σε προηγούμενο σχόλιο σου, περιπλανώμενη στην Πόλη δημιουργείς με το μυαλό σου νοερές εικόνες με το παρελθόν...κάτι σαν διαδραστικό "Τότε και τώρα". Άσε που το χαρακτήρισες και "εθιστικό". Μάλλον για αυτό έχεις και τα μικρά κενά μνήμης, χαχα.
    Πληροφοριακά λοιπόν σου υπενθυμίζω ότι έχουμε περάσει και από εκεί στην τελευταία περιήγηση.
    Άλλωστε σου έχω ξαναπεί ότι έχεις δεί στις ήδη αρκετές ξεναγήσεις τόσα πολλά ιδιαίτερα σημεία και μυστικά όσο λίγοι και κατατάσσεσαι σε "δυνατό Χαμπέρι". Σταματάω όμως εδώ γιατί ίσως να ζηλέψουν μερικές συναναγνώστριες και κοινές φίλες ;-)

    Χαιρετισμούς και φυσικά τα ξαναλέμε σύντομα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Γεια σου Θοδωρή, σε ευχαριστώ και εγώ απ΄την πλευρά μου για την όμορφη ανάρτηση σου. Η αλήθεια είναι ότι δυσκολεύομαι να απολαύσω δημιουργήματα ανθρώπων που ακόμη και τώρα γιορτάζουν την άλωση...Αυτό βέβαια δεν μειώνει το καλλιτέχνιμα ούτε τον δημιουργό του, πόσο μάλλον τον αφηγητή του. Απλώς τα δικά μου μάτια κοιτούν αλλού. Κοιτούν στο επαναχρησιμοποιηθέν κονίαμα από τα τείχη, που δεν με αφήνει να ξεχάσω.
    Να΄σαι καλά, να συνεχίζεις τις βόλτες σου και να μας υπενθυμίζεις αιώνιες μνήμες...
    Keep Walking
    Θανάσης (Βόλος)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλησπέρα Θανάση μου και σε ευχαριστώ.
      Είδες πως οι παρατηρητικές ματιές ταυτοποιούν τα χρησιμοποιημένα υλικά; Βγάζουν μάτι. Αν και λυπηρό, παρ'όλα αυτά ρεαλιστικό και λίγο ως πολύ διαχρονικά πιστοποιημένο μέσα στις χιλιετίες και στο πέρασμα των πολιτισμών και των δυνατών της εποχής.
      Οι βόλτες θα συνεχιστούν, οπλισμένος με φωτογραφικές μηχανές και μεράκι.
      Τους χαιρετισμούς μου στην οικογένειά σου και στην υπόλοιπη παρέα του Βόλου.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  10. Θοδωρη καλησπερα.Κατι δεν καταλαβα καλα.Για τον Παργαλη μιλας?Δε νομιζω γιατι αυτος εκτελεστηκε σε ηλικια 43 χρονων.Διορθωσε με οπου κανω λαθος.επειδη ακουω για 78 χρονων και αλλα 11 χρονια αυτο δε καταλαβαινω.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Γειά σου Στέλιο μου..όχι σαφώς δεν αναφέρομαι στον...Θόδωρο...είπαμε Ιμπραήμ είχαμε πολλούς, να φάνε και οι κότες.
      Καλό σου βράδυ και χαιρετισμούς στην αγαπημένη Θεσσαλονίκη

      Διαγραφή
    2. Οκ ευχαριστω.Λεω και εγω.Ηταν πολλοι οι Μπραημηδες δηλαδη.Ρε φιλε που να τα ξεραμε εμεις ολα αυτα αν δεν μας ανοιγες τα ματια?Keep walking που σου ειπε και καποιος φιλος μας!Καλη συνεχεια αδερφε!

      Διαγραφή
  11. Θοδωρή, μου άρεσε πάρα πολύ η περιγραφή σου του τζαμιού... Περιγραφή με σαφήνεια, ευαισθησία, ακρίβεια και συναίσθημα.... Αγαπώ τα οθωμανικά μνημεία τα τεμένη μου αρέσουν πάρα πολύ ...
    Θοδωρή, μήπως θα ήταν καλό να έμπαιναν κάποιες ακριβέστερες πληροφορόες για τη θέση;
    Σε ευχαριστώ γι'αυτά που μας προσφέρεις, εικόνες, γνώσεις, προβληματισμό, ονειροπώληση... για όλους εμάς που αγαπάμε την Πόλη, είναι πολύτιμα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλησπέρα Άλκηστη και ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια.
      Όντως θεωρώ και εγώ τα οθωμανικά μνημεία αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης Πόλης και σίγουρα αξίζουν την προσοχή μας γιατί διαθέτουν τεχνική, τρόπο και νόημα.
      Πληροφορίες για την τοποθεσία δεν έχω βάλει ποτέ σε καμία ανάρτηση, από την αρχή δημιουργία του ιστολογίου.
      Οι λόγοι είναι πραγματικά πολλοί μα θα αναφέρω μερικούς.
      Πρώτον τα Χαμπέρια δεν είναι τουριστικός οδηγός, εξάλλου για να φτάσει κάποιος να διαβάζει αναρτήσεις σαν κι αυτές σίγουρα δεν προσεγγίζει την Πόλη ως απλός τουρίστας.
      Δεύτερον επειδή με ενοχλεί πάρα πολύ όταν διαπιστώνω ότι κάνουν αποκοπή και επικόλληση τις αναρτήσεις μου και από κάτω τοποθετούν το όνομά τους. Και αυτό συμβαίνει πολύ συχνά.
      Τρίτον διότι τα Χαμπέρια δεν ανήκουν στην απρόσωπη πλευρά του διαδικτύου αλλά μας συνδέουν. Προσπαθώ να επικοινωνώ με όλους τους αναγνώστες μου και γενικά να είμαστε όλοι εδώ μια παρέα με κοινό παρονομαστή την αγάπη για την Πόλη. Η μεγαλύτερη χαρά μέσα από τα Χαμπέρια είναι η ανθρωπιά και η προσωπική επικοινωνία μαζί σας. Με ένα μήνυμα στο e-mail μου, όλες οι πληροφορίες, οι γνώσεις και οι λεπτομέριες είναι στην διάθεση του καθενός.
      Αυτοί είναι μερικοί βασικοί λόγοι και φυσικά υπάρχουν και άλλοι αλλά ας τους αφήσουμε για τώρα.

      Σου εύχομαι καλό απόγευμα και θα χαρώ να σε ξαναδιαβάσω σύντομα.
      Πολλούς Πολίτικους χαιρετισμούς
      Θοδωρής

      Διαγραφή