Κυριακή 11 Νοεμβρίου 2012

Επίσκεψη στην Παναγιά Κυριώτισσα

Θα το λέω και θα το ξαναλέω πώς κάθε γωνιά στην Πόλη και κάθε παλαιό κτίσμα έχει την δική του ένδοξη ιστορία. Το κτίσμα της Παναγιάς της Κυριώτισσας φυσικά και δεν αποτελεί εξαίρεση στο άνωθεν γνωμικό μου. Γράφω κτίσμα και όχι εκκλησία για να μην παραξενευτείτε, σαν γνώστες και εραστές της Πόλης, που δεν γνωρίζετε ή δεν έχετε επισκεφτεί τούτον τον ναό. Στις μέρες μας χρησιμοποιείται σαν τέμενος, όπως και τόσα πολλά άλλα τεμένη της Πόλης. Ορισμένα από αυτά είχα ήδη την τύχη να επισκεφτώ (δες κι εδώ). Σήμερα ήταν η σειρά της Παναγιάς Κυριώτισσας που πλέον κατέχει την ονομασία Kalenderhane.
Kalenderhane ή αλλιώς Παναγιά Κυριώτισσα
Η Παναγιά Κυριώτισσα χτίστηκε πιθανόν στα τέλη της Δυναστείας των Κομνηνών, δηλ. κάπου μεταξύ 1081-1185 και σε τοποθεσία όπου αρχικά βρίσκονταν ρωμαικό λουτρό. Αρχικά ήταν ένα μικρό κτίσμα που με το καιρό επεκτάθηκε και τριγύρω του υπήρχε μοναστηριακό συγκρότημα που όμως καταστράφηκε κατά την Άλωση.

Μετά την πρώτη Άλωση χρησιμοποιήθηκε σαν ναός από τους Φραγκισκάνους και ύστερα από την δεύτερη Άλωση παραχωρήθηκε από τον Μεχμέτ τον Πορθητή σε μία αίρεση των Δερβίσηδων, τους ονομαζόμενους Καλεντέρ ως μέρος διαμονής τους. Έκτοτε η ονομασία μετατράπηκε σε Kalenderhane
Το Καλεντέρχανέ από την δυτική πλευρά του
Το 1746 μετατράπηκε σε τζαμί με έναν μιναρέ και σιγά σιγά ξεκίνησε η σταδιακή παρακμή του. Η φθορά του μέσα στους αιώνες σε συνδυασμό με πυρκαγιές και σεισμούς το έφερε ένα βήμα πριν την εγκατάλειψη η οποία επήλθε το 1930 όταν και κατέρρευσε ο μιναρές του.
Ως την δεκαετία του '60 ήταν ένα από τα πιό αδιάφορα βυζαντινά κτίσματα και κανείς δε του έδινε σημασία! To 1966 ξεκίνησε η διερεύνηση και η αποκατάστασή του, που διήρκεσε 12 χρόνια. Έπειτα απέκτησε και πάλι την χρήση που είχε πρίν την εγκατάλειψη.
Εικόνα από το εσωτερικό με τον όμορφο τρούλο και την μεγαλοπρεπή αψίδα
Κίονας μαρτυρά την ελληνιστική κληρονομιά του
Κατά την διάρκεια της αποκατάστασης στις δεκαετίες του  '60 και του '70 βρέθηκαν στον ναό και δύο σπουδαία κειμήλια. Το πρώτο είναι το παλαιότερο πορτραίτο του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης καθώς και ένα μωσαικό που παρουσιάζει την Υπαπαντή του Ιησού Χριστού! Το μωσαικό αυτό είναι πραγματικά μοναδικό γιατί είναι και το μόνο που διασώζεται από την περίοδο πρό της Εικονομαχίας. Εννοείται πως και τα δύο αυτά ευρήματα δεν βρίσκονται πλέον μέσα στον ναό μα στο αρχαιολογικό μουσείο της Πόλης.
Η τεράστια αψίδα φροντίζει για ιδανικό φωτισμό σε κάθε πτυχή του ναού. Στους τοίχους διακρίνονται επίσης βυζαντινές πλάκες.
Το Kalenderhane είναι επίσης ιδιαίτερο εξαιτίας της αρχιτεκτονικής του. Η τεράστια αψίδα του αποτελεί σήμα κατατεθέν μια υπέροχης καλαισθησίας και αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Ο ναός έχει σχήμα ελληνικού σταυρού, δηλ. με ισοσκελή άκρα. Δεν υπάρχουν πολλά τέτοια κτίσματα καθώς λίγα έχουν αυτό το γνώρισμα. Μερικά από αυτά είναι η Κοίμησης της Θεοτόκου στην Νίκαια, η Αγία Σοφία στην Θεσσαλονίκη και η Αγία Θεοδοσία (το Gül Camii) στην Πόλη.
Η αψίδα εξωτερικά. Ο τρόπος οικοδόμησης με τις πέτρες και τα κόκκινα τούβλα μαρτυρά την βυζαντινή καταγωγή του Καλεντέρχανέ
Εσωτερικά το Kalenderhane δεν προσφέρει κάτι το ιδιαίτερο, όσο θα περίμενε κανείς. Εξάλλου αυτό το "κενό" υπάρχει στα περισσότερα τζαμιά διότι αυτή είναι και η ιδιοσυγκρασία στην διάρκεια της μουσουλμανικής προσευχής.
Αυτό όμως δε με πείραξε καθόλου. Είτε ως Kalenderhane, είτε ως Παναγιά Κυριώτισσα μόνο τυχερός και ευτυχής μπορώ να είμαι που μπορώ να επισκέπτομαι έναν ναό σχεδόν 1000 ετών. Περιεργάστηκα κάθε λεπτομέρια και αγγίζοντας τα κοκκινωπά του τοιχώματα, φαντάστηκα τον ναό να θέλει μου εκμυστηρευτεί όλα όσα χαρωπά, λαμπρά και τραγικά συμβάντα πέρασε στο πέρασμα των αιώνων. Και σίγουρα σε ένα μοναδικό μέρος σαν την Πόλη δεν θα ήταν και λίγα!

19 σχόλια:

  1. Ακόμα μία φορά συγχαρητήρια! Δεν έχω ακούσει ξανά γι' αυτή την εκκλησία. Σε ποιο σημείο της Πόλης είναι;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Μαρία μου ευχαριστώ.Είχα πάει για μποζά στου Βεφά και περπατώντας έπεσα πάνω του.Βρίσκεται σχεδόν πολύ κοντά στο μποζατζίδικο του Βεφά και δίπλα στα πανεπιστήμια.
      Στο Καλεντέρχανέ πηγαίνεις καλύτερα είτε μέσω Βεφά,είτε μέσω Μπέγιαζιτ.
      Να'σαι καλά και όποτε θες τα ξαναλέμε.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  2. ΠΟΛΥ ΩΡΑΙΟ ΤΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΑΣ.Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΙΝΑΙ ΣΙΓΟΥΡΑ ΚΤΙΣΜΑ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ.Η ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΚΟΣΜΟΣΩΤΗΡΑ ΣΤΙΣ ΦΕΡΡΕΣ ΕΒΡΟΥ ΕΙΝΑΙ ΚΤΙΣΜΑ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ ΙΔΙΑΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ.ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Να'σαι καλά και σε ευχαριστώ κι εγώ πολύ.Τόσο για το σχόλιο,όσο και για την πληροφορία.
      Αν η εκκλησία στον Έβρο είναι έτσι,τότε οι εκκλησίες με την αρχιτεκτονική αυτή είναι περισσότερες από 3.
      Καλό σου βράδυ και εις το επανιδείν.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  3. Γειά σου Θοδωρή,
    τι ωραία να μπορείς να κάνεις βόλτα στις γειτονιές της Πόλης, και να μας μεταφέρεις εικόνες πληροφορίες,
    νάσαι καλά. Με πρόλαβε στην ερώτηση άλλη αναγνώστριά σου για το πού βρίσκεται το Καλεντέρχανέ, στου Βεφά λοιπόν, που δύο φορές προσπάθησα να πάω αλλά μπερδεύτηκα και δεν τα κατάφερα, κατηφορίζοντας από το Σουλειμανιγιέ. Ελπίζω την επόμενη φορά να το βρώ, να δοκιμάσω μποζά, να δώ και την Παναγιά αν και μου είπαν ότι ανοίγει μόνο κάθε 1η του μήνα-έτσι είναι;-τώρα και το Καλεντέρχανέ.
    Καλό βράδυ, καλή δύναμη
    Πόπη- Λάρισα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Πόπη μου,έπρεπε να συνεχίσεις ευθεία και όχι να κατέβεις από το στενό του μποζαντίδικου προς τα κάτω.Από'κεί όντως βγαίνει για Σουλειμανιγιέ.
      Για την Παναγία του Βεφά έχω ανεβάσει μιά ανάρτηση.Πήγα και εγώ σκόπιμα πρώτή του μηνός για να δω την απίστευτη προσέλευση των μουσουλμάνων.Θα σε γελάσω αν είναι ανοιχτά όλες τις υπόλοιπες μέρες.Δε το νομίζω πάντως.Ίσως κάποιος θα μας απαντήσει στο ερώτημά σου.Έχουμε σαίνια αναγνώστες εδώ,με πάρα πολλές γνώσεις.
      Να είσαι καλά και σε ευχαριστώ πολύ που γράφεις.Καλό σου βράδυ.
      Φιλιά
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  4. Θοδωρή πάλι μας ενθουσίασες με το πληροφορέστατο και ωραιότατο σε φωτογραφίες άρθρο σου για ένα όχι και τόσο γνωστό αλλά ιστορικότατο ναό- τζαμί. Η περιοχή του ναού λεγόταν -του Κύρου- από το όνομα του διοικητή της Βασιλεύουσας Κύρο το καιρό της βασιλείας του Θεοδοσίου Β΄ του Μικρού γύρω στο 400-450. Στη συνοικία αυτή κτίστηκε και η πρώτη εκκλησία και μονή προς τιμήν της Θεοτόκου, η Εκκλησία-Μονή Παναγία η Διακονιάρισσα. Σύμφωνα με τον πρόλογο στο μεταφραστικό έργο του λόγιου και ποιητή Ιωάννη του «Κυριώτη» ή «Γεωμέτρη», γνωστό ποιητή και θεολόγο του Ι' αιώνος,πρωτοσπαθάριο του βασιλέα και μετέπειτα μοναχό στην Παναγία την Διακονιάρισσα, ο ηγούμενος Νικόδημος της Ιεράς Μόνης της Παναγίας της Χρυσοποδαρίτισσας στη Πάτρα,αναφέρει ότι στη περιοχή της Μονής τον ενδέκατο αιώνα οικοδομήθηκε ο ναός της Παναγίας της Κυριώτισσας .
    Την ίδια αρχιτεκτονική με το ναό της Κυριώτισσας , πράγματι έχει η εκκλησία της Παναγίας της Κοσμοσώτηρας Φερών όπως και εκκλησίες στη Κρήτη και η Μεταμόρφωση στο Κορωπί.
    Οι ανασκαφές του 1997 των Τούρκων και ξένων αρχαιολόγων στο τζαμί είναι σημαντικότατες όπως και εσύ το αναφέρεις.Έχουν κάνει σπουδαίες επιστημονικές δημοσιεύσεις για τα ευρήματα- τοιχογραφίες σε ξένα έγκυρα περιοδικά της αρχαιολογίας.
    Για όσους θέλουν να επισκεφτούν το τζαμί η διεύθυνση είναι:
    16 Mart şehitleri sokak Vezneciler κοντά στο Eminönü.
    Για το Αγίασμα του Βεφά η φίλη μας μπορεί να πάρει πληροφορίες αφού επικοινωνήσει με το τουριστικό γραφείο FEST TRAVEL Barbaros Bulvarı Barbaros Apt. No: 74 Kat: 7 D: 20 34349 Balmumcu İstanbul
    Tel: 0212 216 10 36 Faks: 0212 216 10 30 www.festtravel.com fest@festtravel.com που οργανώνει εκδρομές στα αγιάσματα της Πόλης.
    Καλά να περνάς, φιλικότατα
    Γιώργος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Δεν χορταίνω να σας διαβάζω! Μπράβο για την ταχύτητα και την εγκυρότητα των πληροφοριών σας, τόσο του Θοδωρή όσο και των αναγνωστών του blog! Δυστυχώς δεν έχω τη δυνατότητα να πηγαίνω όσο συχνά θέλω στην αγαπημένη μου Πόλη, αλλά χάρη σε όλους εσάς συλλέγω σημαντικές πληροφορίες για τα επόμενα ταξίδια μου. Ελπίζω να σας φανώ κι εγώ χρήσιμη στο μέλλον!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Αχ ρε Γιώργο,φοβερός όπως πάντα.Ευχαριστώ για τον κόπο να γράψεις όλες αυτές τις πληροφορίες.Χαίρομαι επίσης που η εναλλαγή της θεματολογίας των αναρτήσεων σε ενθουσιάζει όπως λες.

    Μαρία όπως έγραψα χτες,οι αναγνώστες εδώ είναι μεγάλα "γατόνια" που πραγματικά έχουν την Πόλη στην καρδιά του.Δεν περασε παρά μόνο ένα βράδυ και οι πληροφορίες ήρθαν από τον Γιώργο μας.

    Να είστε όλοι καλά και σας ευχαριστώ για την συμμετοχή σας μα και τα τόσο καλά λόγια για τούτο το μπλόγκ.
    Μου δίνεται πολύ μεγάλη ώθηση για να συνεχίσω έτσι και καλύτερα.
    Χαιρετισμούς,Θοδωρής

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Πάλι με ξεκούρασες...
    εκεί που πήγες ΔΕΝ ΕΦΑΓΕΣ ΤΙΠΟΤΑ!!!!! Που είναι οι φωτό?? (Χα!χα! εγώ η κοιλιόδουλη..)
    Και επειδή εμένα τα μυστικά μου δεν είναι επαγγελμετικά...πάρε όσα θές..σιγά δηλαδή τα μυστικά μου... :Ρ :Ρ

    http://1diavazo1.blogspot.gr/

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ελίτσα μου αν ήταν να φωτογραφίζω ότι τρώω στην Πόλη θα έμενες έκπληκτη για το σε πόσο καλή κατάσταση κρατιέμαι.Επίτηδες δε τα βγάζω όλα στην φόρα.
      Όσο για τις συνταγούλες και τα μυστικά σου,είμαι σίγουρος ότι πολλοί θα τα απολαύσουν.
      Να είσαι καλά και τα λέμε σύντομα πάλι.
      Φιλιά,Θοδωρής

      Διαγραφή
  8. Υ.Γ.
    ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ ΚΑΛΕ ΗΘΕΛΑ ΝΑ ΓΡΑΨΩ!!!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Πολύ ωραίο το blog σου..το ανακαλυψα απο το περπατω περπατω μες στην πολη..φοβερες φωτο..μπραβο..

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ευχαριστώ Σοφία μου.Χαίρομαι που εκτός απ΄το μπλόγκ της Ισμήνης βρέθηκες κι εδώ.
      Καλο σου βράδυ.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  10. Χρήστος Ι. Δρούγκας - ΝΑΥΠΛΙΟΝ29 Νοεμβρίου, 2012 23:44

    Αγαπητέ Θοδωρή,
    Το Kalenderhane είναι το Καθολικό της Βυζαντινής Μονής
    του Χριστού ΑΚΑΤΑΛΗΠΤΟΥ. Το Ιερό Βήμα χρονολογείται από τον
    7ο μ.Χ. αιώνα και τό κτίριο από 1080-1200 μ.Χ. Στο εσωτερικό
    του έχει θαυμάσια ορθομαρμάρωση !
    Ως Μονή του "Ακαταλήπτου Χριστού "΄μνημονεύεται αρχικά τό
    1092 στήν "Αλεξιάδα" της Άννας Κομνηνής, η οποία αμαφέρει ότι
    βρισκόταν κοντά στό Υδραγωγείο του Ουάλλη. Το 1283 ο πατριάρχης
    Γρηγόριος Β' ο Κύπριος [1283-1289] μας πληροφορεί ότι πρίν αν-
    έλθη στόν θρόνο ήταν μοναχός σ' αυτό το Μοναστήρι. Τό 1301 ο
    λόγιος νοναχός Μάξιμος Πλανούδης [1260-1310], ζώντας σ' αυτή
    τη Μονή, συνέταξε τον Μαρκιανό Κώδικα 481.
    Το Μοναστήρι προσδιορίζεται με βεβαιότητα ως του "Ακαταλήπτου"
    και σε δύο πράξεις δωρεών του Μωάμεθ του Πορθητή, ο οποίος το
    παρεχώρησε στήν αδελφότητα των Δερβίσηδων Καλεντέρ που το μετέ-
    τρεψαν σε τέμενος.
    Υπάρχουν και άλλες μαρτυρίες, τις οποίες παραλείπω, και
    μένω σ' εκείνη του ιστορικού Α.Γ.Πασπάτη ο οποίος ταυτίζει την
    Μονή του "Ακαταλήπτου" μέ εκείνη που αναφέρεται στίς πηγές ως
    " η Μονή του υδραγωγείου " και επισημαίνει ότι επί πατριαρχίας
    Μηνά [536-552]- επί αυτοκρατορίας Ιουστινιανού - ένα από τά
    μέλη της Ε' Οικουμ.Συνόδου[553] υπέγραψε ως "ηγούμενος της
    μονής πλησίον του υδραγωγείου"
    Όπως αναφέρει ο αείμνηστος Αρχιτέκτων-Καθηγητής της Θε-
    ολογικής Σχολής Χάλκης στο βιβλίο του "Η ΠΟΛΗ ΤΟΥ ΒΟΣΠΟΡΟΥ" :
    "..Υπάρχει σήμερα τάση να ταυτισθεί το κτίριο με το Ναό Πανα-
    γίας της Κυριωτίσσης "
    Μένει προς διευκρίνηση γιατί οι επιγραφές στίς τοιχογρα-
    φίες που ανακαλύφθηκαν το έτος 1966 τήν αναφέρουν ως "Παναγία
    Κυριώτισσα" [Μητέρα του Κυρίου]

    Φιλικά, Χρήστος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Ο δαίμων του....P/C [άλλοτε έλεγαν ο δαίμων
    του τυπογραφείου] κατάπιε το όνομα του Καθηγητού.
    Είναι ο Αριστείδης Πασαδαίος.
    Ευχαριστώ.
    Χρ.Ι.Δρ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. ΑΞΙΟΣ , ΜΕΓΑΛΟ ΕΡΓΟ ΚΑΝΕΙΣ ΚΑΙ ΜΑΣ ΔΙΝΕΙ ΕΝΑ ΠΛΟΥΤΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ, ΕΙΚΟΝΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Να είσαι καλά Θάνο μου και σε ευχαριστώ πολύ.
      Είναι για μένα μεγάλη κινητήριος δύναμη για την συνέχεια αλλά και με χαροποιεί πάρα πολύ το γεγονός οτι ακόμα και παλαιότερες αναρτήσεις μου διαβάζονται ακόμα και συνεχίζουν να "αγγίζουν".
      Πολλούς Πολίτικους χαιρετισμούς και να είσαι καλά.
      Θοδωρής

      Διαγραφή
  13. Θοδωρή καλησπέρα,
    η γιαγιά μου, που ήταν από τη Νικομήδεια μου είχε πει για την "Παναγία την Αρμασαλιώτισσα" ή κάπως έτσι...πώς θα μπορούσα να μάθω αν υπάρχει, άραγε?

    ΑπάντησηΔιαγραφή