Ήλιος και Σελήνη

Η Πόλη είναι διάσπαρτη από οθωμανικές κατασκευές του παρελθόντος ως αιώνια σύμβολα δυναστείας, πλούτου, δύναμης, κομψότητας και φιλανθρωπίας, ικανές να προκαλούν δέος και θαυμασμό ως τις μέρες μας. Υπάρχουν όμως και άλλα κίνητρα δημιουργίας τέτοιων σπουδαίων έργων και ίσως τα ευγενέστερα αυτών, η αγάπη και ο έρωτας, αποτελούν αφετηρία, πηγή έμπνευσης και κινητήρια δύναμη για την διαχρονική παρουσία των κατασκευών που θέλησα να περιηγηθώ και να σας παρουσιάσω. Πρωταγωνιστές σε τούτη την ιστορία αγάπης είναι ο μέγιστος αρχιτέκτονας Μιμάρ Σινάν και η πριγκίπισσα Μιχριμάχ, κόρη του σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή.

Σύμβολα αγάπης καταφέρνουν να γίνουν σύμβολα ολόκληρων περιοχών

Η γνωριμία τους πραγματοποιήθηκε όταν ο Σουλεϊμάν παρέγγειλε από τον Σινάν την κατασκευή ενός κιουλιγιέ προς τιμή της κόρης του. Η ίδια ανέλαβε να επιβλέπει τα έργα και ο έρωτας δεν άργησε να αγγίξει την καρδιά του αρχιτέκτονα αλλά ούτε να αφήσει ασυγκίνητη την πριγκίπισσα.
Το έργο ολοκληρώθηκε το 1548 έπειτα από διάρκεια εργασιών μόλις δύο ετών και χαρακτηρίζεται από όλα τα στοιχεία της κλασσικής αρχιτεκτονικής τεχνοτροπίας του 16ου αιώνα, η οποία έχει ονομαστεί και ως Κλασσική Σχολή του Σινάν. Σαφήνεια, ουδετερότητα, ακρίβεια και ισομετρία είναι οι πρώτες λέξεις που χαράζονται στην σκέψη κάθε παρατηρητή τούτου του μνημειώδους τύπου τζαμιού.

Τα τζαμιά μνημειώδους τύπου αποτελούν την υψηλότερη έκφραση της οθωμανικής αρχιτεκτονικής. Εμφανή τα στοιχεία της Κλασσικής Σχολής με σαφήνεια και δίχως καμία διάσταση να κυριαρχεί

Χαρακτηριστικός σταλακτοειδής διάκοσμος ως μέσο ένωσης επιφανειών...

...και παρουσία των κυριότερων οθωμανικών κιονόκρανων, του σταλακτοειδούς στο βάθος και του ρομβοειδούς που δείχνει να έχει ανακατασκευασθεί στις μέρες μας έπειτα από εργασίες συντήρησης

Και οι μιναρέδες μαρτυρούν την ηλικία του τζαμιού αφού διαθέτουν περισσότερο πάχος και κωνοειδή απόληξη. Στο μέλλον λέπτυναν και απόκτησαν πολύμορφες απολήξεις (για μερικά παραδείγματα δες εδώ και εδώ)

Το τζαμί αποτέλεσε το πρώτο έργο του Μιμάρ Σινάν στο Üsküdar μα παρόλα αυτά κατόρθωσε να καθιερωθεί ως το σύμβολο του προαστίου ως τις μέρες μας αλλά και να διατηρήσει κτίσματα του συγκροτήματος παρά την τεράστια μεταβολή της περιοχής γύρω από αυτό. Μερικά από αυτά είναι ο χώρος του τουρμπέ αλλά και η βιβλιοθήκη που ακόμα διατηρεί ανοιχτές τις πόρτες της, ιδιαίτερα για μαθητές.

Μουσουλμάνοι προσέρχονται για προσευχή. Πριν από αυτό είναι απαραίτητη η τελετουργική πλύση στο şedırvan

Το τζαμί είναι ένας λειτουργικός χώρος που εξυπηρετεί στον συγχρονισμό της ομαδικής προσευχής. Για αυτό μπορεί να προσευχηθεί κάποιος και εξωτερικά ή σε οποιαδήποτε απόσταση. Σημαντικό στοιχείο είναι η προσήλωση προς την  Μέκκα. Η εισοχή στον εξωτερικό τοίχο, το Mihrap, υποδεικνύει την κατεύθυνση στον προσκυνητή 

Κορίτσια μελετούν στην βιβλιοθήκη της Μιχριμάχ. Στην τζαμαρία της καθρεφτίζεται το τζαμί δείχνοντας με σαφή τρόπο ότι τα κιουλιγιέ δεν ήταν λατρευτικοί χώροι αλλά συγκροτήματα που άγγιζαν πολλαπλές πτυχές της καθημερινότητας

Ανάμεσα στα μνήματα του τουρμπέ

Τζαμιά τέτοιου τύπου συνήθως διαθέτουν τέσσερα ημιτρούλια ως συνοδεία του κεντρικού τρούλου. Στο συγκεκριμένο τζαμί υπάρχουν μόνον τρία λόγω έλλειψης χώρου. Στην δυτική πλευρά η απουσία ημιτρουλίου έχει αντικατασταθεί από ένα ιδιαίτερο στέγαστρο, το οποίο στα χρόνια κατασκευής του βρίσκονταν σχεδόν κάτω από τον Βόσπορο. Οι διαρκείς αναχώσεις και η κατασκευή σύγχρονων έργων έχει περιορίσει τον Βόσπορο αρκετές δεκάδες μέτρα.

Αυτή είναι η σημερινή παραλιακή λεωφόρος στο Σκούταρι. Κάποτε η σκεπή του τζαμιού βρίσκονταν σχεδόν πάνω από την επιφάνεια του Βοσπόρου και από εκεί η πριγκίπισσα απολάμβανε το πανέμορφο τοπίο

Καλλιγραφίες χάτ πάνω από τις πόρτες

Χειροποίητοι γεωμετρικοί σχεδιασμοί, τα λεγόμενα αραβουργήματα, καλύπτουν τις πολύτιμές πύλες του τζαμιού

Ο εξωτερικός όγκος του τζαμιού αντικατοπτρίζεται και εσωτερικά με λεπτεπίλεπτες γραμμές όπως άλλωστε ταίριαζε σε μια πριγκίπισσα. Ο χώρος παρά την παρουσία αρκετών ανθρώπων χαρακτηρίζεται από ουδετερότητα και ηρεμία.

Το κιμπλέ, ο ανατολικός τοίχος του τζαμιού. Στην δεξιά πλευρά διακρίνεται ο κομψός μουσουλμανικός άμβωνας

Ο ερωτευμένος αρχιτέκτονας πρόσεξε κάθε γραμμή και κάθε καμπύλη του τζαμιού

Αραβουργήματα και φυτομορφικές διακοσμήσεις στον χώρο που ο μουεζίνης απαγγέλει προσευχές του Κορανίου

Παράθυρα με υαλογραφίες με θηλυκό ύφος

Καθημερινές στιγμές στο τζαμί της πριγκίπισσας Μιχριμάχ. Διακρίνεται ένας από τους τέσσερις ογκώδεις πεσσούς

Μερικές τελευταίες ματιές στην αρχιτεκτονική ομορφιά του τζαμιού της Μιχριμάχ

Ο μεγάλος έρωτας του Μιμάρ Σινάν παρέμεινε όμως ανεκπλήρωτος αφού ο σουλτάνος προτίμησε να παντρέψει την κόρη του με τον Μεγάλο Βεζίρη Ρουστέμ Πασά, δίχως την θέληση της πριγκίπισσας. Η άρνηση του Σουλειμάν πλήγωσε και απογοήτευσε τον αρχιτέκτονα, ο οποίος για το υπόλοιπο της ζωής του αφιερώθηκε εξολοκλήρου στα αρχιτεκτονικά έργα και στις κατασκευές του. Η άσβεστη φλόγα του έρωτα όμως τον οδήγησε σε ένα από τα πιο ευφάνταστα δημιουργήματά του, ένα δεύτερο τζαμί προς τιμή της Μιχριμάχ.
Δίχως έγκριση από το παλάτι επέλεξε μια ερημική περιοχή κοντά στην Πύλη της Αδριανούπολης και μέσα σε τρία χρόνια είχε ολοκληρώσει το, γεμάτο συμβολισμούς για τον ανεκπλήρωτο έρωτά του, έργο.

Το τζαμί της Μιχριμάχ σε πολύ κοντινή απόσταση από τα Θεοδοσιανά Τείχη.. Η περιοχή ήταν παντελώς έρημη το 1562 και το τζαμί δέσποζε μοναχικό στον έρημο λόφο

Ο Σινάν επέλεξε την κατασκευή του τζαμιού σε έναν έρημο λόφο στο τελευταίο άκρο της Πόλης για να νοιώσει η Μιχριμάχ την μοναξιά του. Η μοναξιά που ένοιωθε ήταν και ο λόγος που τοποθέτησε μόνο έναν μιναρέ αφού αυτό ήταν εντελώς ασυνήθιστο για τζαμί που άνηκε σε πριγκίπισσα ή μέλος της δυναστείας. Προτίμησε σκόπιμα μικρές διαστάσεις και απλότητα για να αναδείξει την κομψότητα και τον ευγενικό χαρακτήρα της αγαπημένης του ενώ οι μπούκλες των μαλλιών της τον ενέπνευσαν σε κάθε καμπύλη του κιουλιγιέ.

Ως αποκορύφωμα της δημιουργίας του και των συμβολισμών κατόρθωσε να προσθέσει αρχιτεκτονικά στοιχεία σε έκταση που κανείς ως τότε δεν είχε καταφέρει. Τοποθέτησε 161 παράθυρα στο εσωτερικό του τζαμιού, πλημμυρίζοντάς το με φώς, για να αγκαλιάζει την αγαπημένη του Μιχριμάχ και να αναδεικνύει την αγνότητα της ψυχής της και την καθαρότητα των συναισθημάτων του.

Άπλετο φως στο εσωτερικό του τζαμιού ακόμα και τους χειμερινούς μήνες με συννεφιά

Το τζαμί συντάραξαν τουλάχιστον πέντε καταστροφικοί σεισμοί αλλά το σύμβολο αγάπης του Σινάν προς την πριγκίπισσα τελικά παρέμεινε ακέραιο. Χρειάστηκαν μόνο μερικές αναγκαίες επισκευές σε μέρη του τρούλου και σε ένα μέρος του διακόσμου.

Κιονοστοιχία με εμφανή τα σημάδια και τα χρώματα πρόσφατης ανακαίνισης

Το εξαιρετικής ομορφιάς μινμπάρ από διάτρητο μάρμαρο. Στο βάθος διακρίνονται υαλογραφίες με ποικιλία χρωματισμών και σχεδίων

Το διάχυτο φως συμβάλλει στην πνευματική και μεταφυσική ανάταση

Οι υαλογραφίες ως μια ανάμειξη ψηφιδωτών και ζωγραφικής προσδίδουν ζωηράδα και χρώμα στον φωτεινό χώρο του τζαμιού

Ο μέγιστος κατασκευαστής τοποθέτησε τον αρχιτεκτονικό πήχη απίστευτα ψηλά αφού προνόησε να συνδέσει την αγαπημένη του και τα τζαμιά μεταξύ τους. Mihr ü Mah το όνομα της πριγκίπισσας, δηλαδή Ήλιος και Σελήνη και την ημέρα των γενεθλίων της, στις 21 Μαρτίου, όταν η μέρα και η νύχτα έχουν την ίδια διάρκεια, ο ήλιος τραβά προς την δύση του πίσω από το μοναχικό τζαμί, αγκαλιάζοντάς το με τις τελευταίες του αχτίδες, ενώ παράλληλα το φεγγάρι ανατέλλει ανάμεσα από τους δύο μιναρέδες του τζαμιού στο Σκούταρι, φωτίζοντας τον ουρανό με την λαμπρότητά του.

Το τζαμί της Μιχριμάχ παραμένει ένα αρχιτεκτονικό στολίδι και παράλληλα αιώνιο σημάδι έρωτα

Από τότε πέρασαν τόσοι αιώνες μα οι κατασκευές του Σινάν του εξακολουθούν να στέκουν ακέραιες στα άκρα της Πόλης. Και εκατοντάδες φορές ως τώρα ο ήλιος και η σελήνη βρέθηκαν ταυτόχρονα στον ουρανό, φωτίζοντας τα σύμβολα μιας αιώνιας αγάπης.