Ψηφιδωτά μωσαικά

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη χαρά να ανακαλύπτω ή να επισκέπτομαι καινούρια μέρη στην πόλη της καρδιάς μου. Εξάλλου η Πόλη προσφέρει τέτοιες είδους συγκινήσεις αφού η ένδοξη πορεία της ανα τις χιλιετίες και η ιδιαιτερότητά της είναι απίστευτά σπουδαίες και όπως τότε, έτσι και τώρα την νοιώθω σαν να είναι το κέντρο του κόσμου.

Ένα από τα μέρη που παραδόξως δεν είχα ακόμη επισκεφθεί ήταν το μουσείο των ψηφιδωτών μωσαικών και τούτη την φορά είχε έρθει η στιγμή να βρεθώ στον χώρο που εκθέτει αυτά τα σπουδαία κομψοτεχνήματα.

Εικόνα από το μουσείο μωσαικών

Γενικά υπήρχε ανέκαθεν πρόβλημα ανεύρεσης τέτοιων αρχαιολογικών θυσαυρών διότι κάθε φορά που η Πόλη άλλαζε την ρυμοτομία της, ανυψώνονταν, αφού τα πάντα χτίζονταν πάνω στα ήδη υπάρχοντα. Δεν θα είναι λοιπόν υπερβολή αν αποδεχτείτε την άποψή μου ότι 3-4 μέτρα κάτω από την επιφάνεια υπάρχει μία ακόμη Κωνσταντινούπολη (δες κι εδώ). Τα περισσότερα από αυτά τα κειμήλια βρίσκονταν για αιώνες στην αφάνεια και μόνον μετά την ίδρυση του τουρκικού κράτους ξεκίνησαν οι ενέργειες και οι εργασίες ανασκαφής και απόκατάστασής τους.

Ψηφιδωτά από το μεγαλοπρεπές αυτοκρατορικό παλάτι

Το αυτοκρατορικό παλάτι κάλυπτε μια τεράστια έκταση από την Αγία Σοφία ως τον Ιππόδρομο και όλη την περιοχή εως και τα θαλλάσια Τείχη της Προποντίδας. Συνολικά 4 χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα ήταν η έκτασή του και σχεδόν η μισή επιφάνεια καλύπτονταν από τα υπέροχα μωσαικά. Τα περισσότερα από αυτά καλλιτεχνήθηκαν μετά το 532 μ.Χ. και την τρομερή Στάση του Νίκα με τις φθορές που προξενησε στον χώρο του παλατιού.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα ψηφιδωτής επιφάνειας από τον χώρο του παλατιού

Μωσαικό με έμφαση στην λεπτομέρια

Συνολικά απεικονίζονται 150 άνθρωποι και ζώα, με την επιρροή της διακόσμησης να αντλείται από την φύση αλλά και τις ανθρώπινες δραστηριότητες όπως το κυνήγι, διάφορα παιχνίδια, βουκολικές εικόνες καθώς και μυθολογικά στοιχεία με τον Διόνυσο να κυριαρχεί ως φιγούρα. Η μεγαλύτερη ενωμένη επιφάνεια που διασώθηκε έχει διαστάσεις περίπου 6x2 μέτρων και περιτριγυρίζεται από ένα πλαίσιο με ψηφιδωτά φύλλα ακάνθου (είναι τα ίδια φύλλα που συνοδεύουν την γλυπτή διακόσμηση του κορινθιακού κιονόκρανου).

Το πλαίσιο με τα φύλλα ακάνθου να περιτριγυρίζουν το μωσαικό πάτωμα

Η μεγαλύτερη επιφάνεια που διασώθηκε αναπόσπαστη

Αναπαράσταση με επιρροή από την φύση

Άνθρωπος πέφτει από άλογο

Σκηνή από κυνήγι

Ο τραγοπόδαρος Πάνας κουβαλά στους ώμους του τον (ακόμα πιτσιρικά) θεό Διόνυσο

Για την έκταση των περίπου 1800 τετραγωνικών μέτρων επιφανείας που κάλυπταν τα μωσαικά, δραστηριοποιήθηκαν οι καλύτεροι μάστορες και τεχνίτες της εποχής από όλα τα μήκη και τα πλάτη της Αυτοκρατορίας. Τα νούμερα εντυπωσιάζουν καθώς σύμφωνα και με τους δικούς μου υπολογισμούς χρειάστηκαν γύρω στις 80 εκατομμύρια ψηφίδες ώστε με το μέθεγος του μισού εκατοστού που έχουν, να καλυψουν όλη αυτή την έκταση. Η τέχνη του μωσαικού εκτός από απίστευτα δύσκολη καλλιτεχνία, απαιτούσε και καλές τεχνικές γνώσεις. Έτσι για την κατασκευή του μωσαικού ήταν απαραίτητη η χρήση 3 στρώσεων. Το κονίαμα ήταν η πρώτη στρώση και αποτελούνταν από ένα μείγμα λεπτοκοκκινης άμμου, νερού και κονίας. Η δεύτερη στρώση ήταν μια ένωση πηλού, χώματος και θραυσμάτων τούβλου και τελικά πάνω σε αυτά τα 2 στοιχεία, έρχονταν να "ξαπλώσουν" οι ψηφίδες με μαεστρία που ξεφευγει από τα όρια της οικοδομικής εργασίας και φτάνει στο στάδιο της υψηλής καλλιτεχνικής έκφρασης.

Γυναίκα κουβαλάει νερό

Πάνθηρας επιτίθεται σε ελάφι. Χαρακτηριστικό το βλέμμα πόνου και σπαραγμού του άτυχου ζώου

Απεικόνιση κάποιου είδους παιχνιδιού

Φανταστείτε έναν περίπατο σε δαιδαλώδης διαδρόμους από ψηφιδωτά, με αυτά να κλέβουν συνεχώς τις ματιές σας

Κυνήγι τίγρης

Μία απεικόνιση μου κέντρισε ιδιαίτερα την περιέργεια και με θαυμασμό παρατήρησα την παρουσία της Μινωικής Κρήτης στο μωσαικό του βυζαντινού παλατιού. Ο Γρύπας, το μυθικό ζώο που υπάρχει στο παλάτι της Κνωσσού, βρίσκεται και εδώ, κοσμώντας κάποτε και το παλάτι της Πόλης. Με φτερά αετού, κορμί και κεφάλι άγριου ζώου και συνήθως με ουρά φιδιού, ο Γρύπας συμβόλιζε την κυριαρχεία στον στον ουρανό, γή, έδαφος και την αρμονία της φύσης.

Το μωσαικό που με ταξίδεψε στο παλάτι του Μίνωα

Εικόνα από μάχη

Βουκολική απεικόνιση

Η τέχνη της ψηφίδας με εκπληκτική μαεστρία και μεγαλοπρέπεια. Δημιουργία με ακρίβεια χιλιοστών

Τα ψηφιδωτά μωσαικά είναι μια απόδειξη της αίγλης και της δόξας του Βυζαντίου και σίγουρα σε αυτά περπάτησαν τόσοι σπουδαίοι άνθρωποι, που με τις αποφάσεις και τις στάσεις τους διαμόρφωσαν το παγκόσμιο γίγνεσθαι. Αυτά με την σειρά τους πέρασαν εκτός από αιώνες ακμαιότητας, πολλές καταπονήσεις από φυσικά φαινομενα, κτιριακές αλλοιώσεις, την φθορά που προκαλεί ο αδυσώπητος χρόνος, Αλώσεις, καταστροφές και έφθασαν στα όρια της πλήρης εξαφάνισης. Μερικά από αυτά τα αρχαιολογικά έργα τέχνης επέζησαν και έστω και έτσι κατάφερα να πάρω μια αίσθηση από την μεγαλοπρέπεια του βυζαντινού παλατιού και να αφήσω πίσω μου τα ψηφιδωτά μωσαικά με μια γεύση καλαισθησίας που, εκτός των άλλων, πάντα μου αφήνει η επαφή με τον βυζαντινό κόσμο.