Στην Μονή του Αγίου Ανδρέου εν τη Κρίσει

Στην περιοχή του σημερινού Koca Mustafa Paşa και ιδιαίτερα στην δυτική πλευρά της περιοχής, κοντά στα Χερσαία Τείχη, υπάρχουν αρκετά τεμένη με ιστορικό υπόβαθρο, αρχιτεκτονικές ιδιαιτερότητες και αθέατες πτυχές. Ένα από αυτά είναι το Koca Mustafa Paşa Sümbül Efendi Camii που πίσω από τις αλλαγμένες όψεις του υποκρύπτει την Μονή του Αγίου Ανδρέου εν τη Κρίσει. Η απογευματινή μουσουλμανική προσευχή που μόλις ξεκινούσε δεν κατάφερε να με αποκόψει από την επίσκεψη στον ναό. Εξάλλου οι μουσουλμάνοι εκεί δεν έδειξαν να ενοχλούνται από την παρουσία μου.

Η βόρεια πλευρά του ναού. Οι αναγκαίες μετατροπές και αλλοιώσεις αρχικά δεν φανερώνουν την βυζαντινή καταγωγή του

Η Μονή ήταν αρχικά αφιερωμένη στον Απόστολο Ανδρέα και έπειτα στον Άγιο Ανδρέα από την Κρήτη που μαρτύρησε στην Πόλη κατά την διάρκεια της Εικονομαχίας. Ο Άγιος θάφτηκε σε τούτη εδώ την περιοχή που κάποτε ονομάζονταν εκτός από Ροδοφύλλιον και Κρίση, εξού και το όνομα της Μονής.
Η μετατροπή σε τέμενος έγινε το 1489 από τον Κοτζά Μουσταφά Πασά, ενώ δίπλα στον ναό κατασκευάστηκε μοναστήρι δερβήσιδων από τον Σουμπούλ Σινάν και έτσι στις μέρες μας χρησιμοποιούνται τα ονόματα και των δύο.

Στο κτίσμα των δερβήσιδων υπάρχουν στις μέρες μας τάφοι. Στο βάθος βυζαντινοί κίονες που έχουν μεταφερθεί εκεί

Το τρίτο σημείο αναφοράς είναι το τεραστίων διαστάσεων απομεινάρι δέντρου στον αυλόγυρο. Η παράδοση, με βυζαντινές ρίζες, αναφέρει οτι ήταν κυκλωμένο με αλυσίδες και εκεί έμπαιναν όσοι επρόκειτο να δικαστούν. Ο θρύλος θέλει το κούνημα της αλυσίδας να αποφασίζει για την εξέλιξη της "δίκης".

Το κουφάρι του δέντρου στον αυλόγυρο

Η άλλοτε γυναικεία Μονή διαθέτει αρκετές θολωτές ημιανεξάρτητες πτέρυγες που επικοινωνούν με τον κεντρικό χώρο. Το κτίσμα ανήκει στην κατηγορία του περιστώου ναού που εκτός από την μερική ανεξαρτοποίηση των πτερυγών του ναού, έχει σαν κύριο γνώρισμα την ισότητα των διαστάσεων. Και τα δύο ήταν αποτελέσματα των εκκλησιαστικών αναγκών στην συγκεκριμένη περίοδο, αφού υπήρχε διαχωρισμός του ποιμνίου με τον κλήρο κατά την Θεία Λειτουργία.

Θόλοι ενώνουν τις πτέρυγες του ναού

Οι διαστάσεις μήκους και πλάτους ισούνται στον περίστωο ναό, ακολουθώντας τις εκκλησιαστικές ανάγκες της εποχής

Μουσουλμάνοι κάνουν τα προκαταρτικά τους λίγο πριν το έναυσμα του ιμάμη. Η παρουσία των κιονοκράνων μετατρέπει την υποψία σε βεβαιότητα

Τα αρχιτεκτονικά στοιχεία που αποσπούν την ματιά είναι οι αρκετοί κίονες που στηρίζουν τον ναό, προσδίδοντας παράλληλα λειτουργικότητα και ομορφιά. Ο λεβητοειδής τύπος τους, με "αγγίγματα" ιωνικών επιρροών και αμυδρά επιθήματα μαρτυρά την ταυτότητα του ναού, ο οποίος υπέστη αναγκαίες ανοικοδομήσεις αλλά και αλλοιώσεις.

Η κυρτή επιφάνεια του κιονόκρανου με τον Σταυρό ως μέρος της λεβητοειδούς τεχνοτροπίας

Επίθημα με Σταυρό να διαφαίνεται αμυδρά

Ο εσωνάρθηκας του ναού

Οι αλλαγές στον ναό μετά την Άλωση ήταν αρκετές, με τις τελευταίες εργασίες και προσθήκες να πραγματοποιούνται, το όχι και τόσο μακρινό, 1937. Οι κυριότερες μετατροπές έγιναν το 1765 μετά από σεισμό και χρειάστηκε να ξαναχτιστεί ο τρούλος, η ανατολική πλευρά αλλά και αρκετά ακόμη σημεία. Ήταν τόσο ριζική η μετατροπή που ο άξονας του ναού ουσιαστικά μετατοπίστηκε σχεδόν 45 μοίρες!

Το ημιτρούλιο της ανατολικής πλευράς

Βυζαντινές και μουσουλμανικές καλλιτεχνίες

Ο εγκάρσιος άξονας του ναού. Τέτοιες εικόνες συναντά κανείς μόνο σε απλοικές συνοικίες

Η επίσκεψη στο πρώην μοναστήρι νυν τέμενος με μετέφερε νοερά από μια εποχή σε μια άλλη. Επιπλέον εμπλούτισε ακόμη περισσότερο τις γνώσεις μου και μου πρόσφερε εικόνες, σκέψεις και συναισθήματα που μόνον με περιπλάνηση σε απλές και καθημερινές συνοικίες μπορούν να κερδηθούν.

Κάθε μέρα επαφής με τις πτυχές της Πόλης με φέρνει πιο κοντά στο να έχω κάποια μέρα το δικαίωμα να ισχυριστώ οτι γνωρίζω μερικώς τούτον τον ευλογημένο και Θεοφύλαχτο τόπο.