Στην Μονή του Πατριάρχη

Η καθημερινότητα μπορεί να βιώνεται μέσα από διαφορετικές καταστάσεις, διαφορετικά πρίσματα, ανάλογα με τις προτεραιότητες και τις ανάγκες του καθενός. Ίσως την τουρκική καθημερινότητα να μονοπωλούν κυρίως η παρερχόμενη εκλογική αναμέτρηση, οι κινήσεις νοθείας που την συνόδευσαν, η οικονομική ανασφάλεια της εποχής, η ασάφεια για το μεσοπρόθεσμο μέλλον και άλλα πολλά ακόμη. Υπάρχουν όμως και πτυχές που ξεφεύγουν κάπως από το καθημερινό περιεχόμενο, την υλική υπόσταση και την καταναλωτική ευμάρεια και καταδεικνύουν ξεκάθαρα ένα διαχρονικό πνευματικό υπόβαθρο που μεμιάς εξαφανίζει τις υλικές έννοιες, αγγίζει την καρδιά, δωρίζει χαρά ζωής.
Άπλετη τέτοια χαρά βίωσα για πολλοστή φορά, περιπλανώμενος σε μαχαλάδες, οπλισμένος με την φωτογραφική μηχανή μου παραμάσχαλα, "οσμιζόμενος" την ιδιαιτερότητα που τούτα τα ευλογημένα χώματα έφεραν και πάλι στην επιφάνειά τους.

Απλές γειτονιές στα βάθη της ασιατικής πλευράς της Πόλης που δεν προδιαθέτουν για κάτι μοναδικό. Κι όμως...

Συγκεκριμένα τούτη την φορά περιπλανήθηκα στους μαχαλάδες της ασιατικής πλευράς, ανηφορίζοντας αρκετά ψηλά στους λόφους που βρίσκονται απέναντι από τα νησιά Αντιγόνη και Χάλκη και που στις μέρες μας είναι καλυμμένοι ολοσχερώς από κτίρια, μιας και αποτελούν καλής ποιότητας περιοχές για επιλογή κατοίκησης.
Ο σκοπός μου βέβαια δεν αφορούσε να περιγράψω μία οικιστική-μεσιτική χαρτογράφηση των ασιατικών προαστίων αλλά για να βρω αυτό που από καιρό είχα υπόνοιες πως βρίσκεται εκεί. Αναφέρομαι στο μοναδικό ολάκερα σωζόμενο βυζαντινό μοναστηριακό συγκρότημα που υπάρχει στην Πόλη και τα περίχωρά της, την Μονή Σατύρου.

Ποιος θα περίμενε πως στα σύνορα των μαχαλάδων İdealtepe και...

...Çınar κρύβονται ακόμα θησαυροί στα έγκατα τους

Ανέβηκα αρκετά ψηλά στον λόφο, ανάμεσα στους μαχαλάδες Ιντεάλτεπέ και Τσινάρ, ψάχνοντας για βυζαντινές ενδείξεις του μοναστηριακού συγκροτήματος. Ανάμεσα στα ήδη κατασκευασμένα κτίρια και σε εκείνα που τώρα ανακατασκευάζονται διέκρινα τον μιναρέ ενός τζαμιού και έπειτα το σχήμα του τζαμιού. Όταν μόλις το 2010 ανακαλύφθηκαν τα πρώτα αρχαιολογικά ευρήματα, ο χώρος αρχικά θεωρήθηκε ως "αρχαίο" ισλαμικό προσευχητήριο. Αυτή η πληροφορία με τράβηξε ασυναίσθητα προς το τζαμί. Δεν άργησα να δικαιωθώ αφού σχεδόν αμέσως άρχισα να διακρίνω το ένα πειστήριο μετά το άλλο. Είχα επιτυχώς βρεί αυτό που αναζητούσα

Πρώτη ένδειξη, ημιθαμμένο κτίσμα από την δυτική πτέρυγα της Μονής

Τα ισχυρά εξωτερικά τείχη της Μονής, ηλικίας 1144 ετών

Και μερικοί διασκορπισμένοι κίονες με κιονόκρανα αναστραμμένης κόλουρης πυραμίδας

Η Μονή ιδρύθηκε από το βασιλοπαίδι και τότε έκπτωτο Πατριάρχη Ιγνάτιο το 873, όταν εκείνος ουσιαστικά εξαναγκάστηκε να εγκλεισθεί σε μονή από τον αυτοκράτορα Λέων 'Ε, μετά την κατάληψη του θρόνου.
Η ονομασία προέρχεται από το άγαλμα ενός σατύρου που βρίσκονταν σε κοντινή απόσταση, ενώ ήταν επίσης γνωστή και ως "Του Αρχιστράτηγου του Ανατέλλοντος".
Επειδή ο Άγιος Ιγνάτιος επιτέλεσε και ηγούμενός της, το μοναστήρι αναφέρεται συχνά και ως "Μονή του Πατριάρχη".
Με την πάροδο του χρόνου, την εξασθένιση της αυτοκρατορίας και το πέρασμα της γης στην κατοχή άλλων αφεντάδων, η Μονή ερημώθηκε, βεβηλώθηκε, χρησιμοποιήθηκε ως χώρος σταβλισμού προβάτων και ελεφάντων, ώσπου στο τέλος τραβήχθηκε στα αγκαλιά της γης όπου παρέμεινε καλά κρυμμένη για αιώνες. Το θάψιμο της ουσιαστικά την προστάτεψε από την ολοκληρωτική εξαφάνιση και μόλις το 2010 ήρθαν τμήματά της και πάλι στην επιφάνεια, πιθανόν λόγω της οικιστικής υπερκατασκευαστικής μανίας που έχει κυριεύσει την Πόλη και τα προάστιά της.

Η βόρεια πτέρυγα του μοναστηριακού συγκροτήματος που θεωρούνταν και το σημείο εισόδου σε αυτό

Αρκετά ευρήματα είναι σκεπασμένα για να μην αλλοιωθούν από τις καιρικές συνθήκες

Βόρεια πτέρυγα της Μονής Σατύρου

Βεβηλώσεις ακροδεξιάς προέλευσης από την πρόσφατη προεκλογική περίοδο

Η περιοχή σίγουρα αποτελούσε οικοδομικό φιλέτο που όμως τελικά λόγω των ευρημάτων θα γλιτώσει την τσιμεντοποίηση

Η παρουσία της πατριαρχικής Μονής ήταν ορατή από τα Πριγκηπονήσια , εξαιτίας του μεγέθους αλλά και της μεγαλοπρέπειάς της. Σχεδόν στην κορυφή του λόφου φαντάστηκα νοερά την περιοχή έρημη και πρασινοφυτεμένη, ειρηνική, ήσυχη και σε πλήρη αντίθεση με την εικόνα των ημερών μας. Το μοναστηριακό συγκρότημα εκτός την εκκλησία και τους εξωτερικούς χώρους, περιλάμβανε ειδικό χώρο κινστέρνας, περιφερειακά κτίσματα για τις ανάγκες των μοναχών, χώρους ενταφιασμού στην δεξιά πλευρά της Μονής αλλά και έναν ψηλό πύργο στο νοτιοανατολικά της.

Το σημείο που βρίσκονταν ο πύργος του μοναστηριακού συγκροτήματος και ο οποίος πλέον έχει σχεδόν καταστραφεί ολοκληρωτικά

Η πλειονότητα του μοναστηριακού συγκροτήματος παραμένει ακόμα κάτω από την επιφάνεια της γης. Μόνο το μέρος του ναού και μερικά ακόμα σημεία έχουν ανασκαφεί

Την σπουδαιότητα της Μονής δείχνει το γεγονός πως εδώ τάφηκε ο Άγιος Ιγνάτιος το 878, ενώ πιστεύεται πως και άλλοι επιφανείς βυζαντινοί τάφοι βρίσκονται στο ίδιο σημείο, όπως του αυτοκράτορα Σταυράκιου και του Πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριου. Το ταφικό κομμάτι της Μονής τοποθετείται κατά τις εκτιμήσεις στην νότια πτέρυγα του συγκροτήματος.

Στο μέσον του νεοανασκαπτόμενου εκκλησιαστικού χώρου

Αγιασμένοι χώροι αναδύονται από τα σπλάχνα της Πόλης

Σημείο που θεωρείται πως βρίσκονταν το Αγίασμα του ναού

Επειδή ο χώρος βρίσκεται στο μεγαλύτερο ποσοστό του ακόμη θαμμένος κάτω από την επιφάνεια της γης, η επικινδυνότητα επίσκεψης του χώρου παραμένει αυξημένη αλλά και δυσκολεύει την εξερεύνηση των επιπλέον πτερύγων του συγκροτήματος από τους νεαρούς αρχαιολόγους που επιμελούνται των έργων αποκατάστασης και των συντηρητών που προσπαθούν να καθαρίσουν τον χώρο εκατοστό προς εκατοστό.

Χώροι που οδηγούν προς άλλες, ακόμη εν μέρει ανεξερεύνητες πτέρυγες του μοναστηριακού συγκροτήματος

Σωλήνας που απορροφά ακαθαρσίες και ύδατα από τους χώρους της κινστέρνας και άλλα δωμάτια

Σκεπτόμενος τον τρόπο που ήρθε στην επιφάνεια μέρος της Μονής του Σατύρου, ο νους μου πέρασε νοερά από το σύνολο των εδαφών της Πόλης. Από τα υπόγεια νεκροταφεία της πλατείας Ταξείμ, τα δεκάδες θαμμένα Αγιάσματα απλωμένα στα μήκη και τα πλάτη της, τις σπηλιές Αγίων στα Ψωμαθειά, τις στοές στον Βόσπορο, τις εκατοντάδες εκκλησίες και μονές που βρίσκονται ακόμη θαμμένες στα έγκατα της γης, τους αρχαίους πέτρινους δρόμους, τα ιστορικά κτίρια και τόσα άλλα πολλά κρυμμένα μυστικά που παραμένουν καταχωμένα στα βάθη της αγιασμένης Πόλης, προστατευμένα από την τριβή του χρόνου και την μάστιγα της τσιμεντοποίησης και αναμένουν να έρθουν και πάλι στην επιφάνεια τον σωστό καιρό.

Σταδιακά αποκαλύπτεται ακόμα ένα βυζαντινό οικοδόμημα με μεγάλη ιστορική και πνευματική αξία

Ξανανέβηκα στην κορυφή του πρασινωπού λόφου που κρύβει μέσα του την Μονή του Σατύρου και περπάτησα προς την δεξιά πλευρά του προσπαθώντας να αντικρίσω την θάλασσα του Μαρμαρά. Μάταια όμως αφού οι πολυκατοικίες δεν έχουν μόνο περικυκλώσει την Μονή αλλά και εμποδίζουν την θέαση προς κάθε κατεύθυνση.
Κάτω από τα πόδια μου βρίσκονται ενδεχομένως τάφοι πατριαρχών και αυτοκρατόρων και νοερά φαντάζομαι πως και εκείνοι κάποτε στέκονταν εδώ, στα περιτειχίσματα της Μονής ή στην κορυφή του πύργου της, αγναντεύοντας τον καταπράσινο λόφο και ποιο πέρα την θάλασσα του Μαρμαρά. Και στα νησιά απέναντι πάλι πυκνή βλάστηση και άλλα μοναστήρια με καλόγερους να παίζουν με τα μικρά καθρεπτάκια τους, αντανακλώντας τον ήλιο και στέλνοντας σήματα επικοινωνίας στην στεριά, με τους εδώ να ανταπαντούν με τα δικά τους.
Και να που οι φαντασιόπληκτες σκέψεις μου εξαφανίζουν το μπετόν που με περιτριγυρίζει, πρασινίζουν τους λόφους, επαναφέρουν τα ρυάκια που ρέουν στην θάλασσα και καθαρίζουν την ατμόσφαιρα.
Θαρρώ πως πλέον βλέπω και εγώ τα φωτεινά σήματα από τα καθρεπτάκια απέναντι.
Να...φαίνονται αχνά και οι μορφές των καλογήρων.
Αγιασμένα τα χώματα τούτης της γης και όσιοι βρίσκονται κάτω από τα πόδια μας, μα σίγουρα όμως δεν είναι μόνο αυτοί. Πολλοί περισσότεροι μας περιβάλλουν, μας συντροφεύουν, μας αγκαλιάζουν. Είναι δίπλα μας, προστάτες, παρήγοροι και εμπνευστές.